Als je in en om Sint-Petersburg de prachtige paleizen van de Romanovs wil bekijken, zal het Alexanderpaleis in Tsarskoje Selo je zelden worden aangeraden. Het klassieke, zachtgele paleis heeft niet de pracht en praal waar we bij Romanov-paleizen aan denken. Waarom ik dit paleis juist wel het bezoeken waard vind? Het was de favoriete residentie van de laatste tsaar Nicolaas II en zijn gezin. Dit was ook de plek waar het gezin nog maanden in gevangenschap woonde na zijn troonsafstand en voor hun brute dood. Het zomerpaleis in Tsarskoje Selo vertelt daarmee het verhaal van een belangrijk stuk recente geschiedenis van het grootse Rusland.
Tsarskoje Selo, het Russische Tsarendorp
Het paleis ligt in Poesjkin of Pushkin, ongeveer 30 kilometer buiten Sint-Petersburg zelf. Dat klinkt misschien als een hele onderneming om daar te komen, maar dat is het niet.
Poesjkin is de huidige naam voor het oude plaatsje Tsarskoje Selo, ofwel: Tsarendorp. Dit was de plek waar de Russische tsaren zich net buiten de stad terugtrokken in prachtige zomerpaleizen. De grootste toeristische attractie vandaag is daarom het weelderige tsarenpaleis van tsarina Catharina I: het Catharinapaleis. Een bezoek aan het Catharina- en Alexanderpaleis is dus makkelijk te combineren op een dag.
De makkelijkste manier om het bij Poesjkin te komen, is daarom om je bij een tour met gids en tourbus naar het Catharinapaleis aan te sluiten. Erg duur en niet zo leuk, vonden wij zelf. Ook met het openbaar vervoer kan je er gelukkig prima komen, waarmee je gelijk ook een heel ander stukje Rusland te zien krijgt!
Vanaf Sint Petersburg naar Poesjkin met het openbaar vervoer
Er zijn twee manieren om in Poesjkin te komen. Je kan de lokale trein nemen van het Vitabesk Station naar Detskoe Selo (Poesjkin) en daar neem je de bus naar het paleis zelf. Een andere optie is om de metro te nemen naar metrostation Moskovskaya, Zvezdnaya of Kupchino te gaan en daar de marshrutka naar het Catharinapaleis te nemen.
Ik zou je vooral deze tweede optie van harte aanraden, want een rit in een marshrutka is eigenlijk een must tijdens je bezoek aan de stad. Deze minibus is een avontuur op zich, want de chauffeur zal geen Engels spreken. Er zullen geen Engelse borden zijn. En misschien zullen er mensen met kippen het kleine busje instappen, zoals bij ons.
Je betaalt in een marshrutka direct als je instapt in een doosje naast de chauffeur. Er zijn overigens een bushaltes. Je moet simpelweg naar de busjes zwaaien om ze staande te houden. Je vertelt de chauffeur waar je eruit moet en hij zal daar voor je stoppen. Maar maak je als toerist geen zorgen, want het zal iedereen meteen duidelijk zijn dat jij bij het Catharinapaleis wil uitstappen.
Tip: check deze site waar tot in detail wordt beschreven hoe je de juiste minibus op het metrostation vind. Ik zou willen dat ik toen deze site erbij had kunnen pakken, want bij ons ging het op goed geluk.
Het Alexanderpaleis als thuis van Nicolaas II
Het Alexanderpaleis is gebouwd door tsarina Catharina de Grote aan het eind van de achttiende eeuw. Catharina bouwde het paleis voor haar favoriete kleinzoon, de latere tsaar Alexander I. Hij gebruikte het paleis in de zomer, totdat hij tsaar werd en het grotere Catharinapaleis ter beschikking kreeg in de zomermaanden.
Na Alexander I werd het bewoond door zijn broer, de latere Nicolaas I, en tsaar Alexander III. De vrouw van Alexander III beviel hier in 1868 van hun oudste zoon: de latere tsaar Nicolaas II. Deze Nicolaas zou ook de belangrijkste en laatste bewoner van het paleis worden.
Nicolaas II was een vriendelijk man en een echte familieman, maar niet zo goed in het besturen van een keizerrijk. Met zijn vrouw Alexandra trok hij zich het liefst terug in zijn Alexanderpaleis in Tsarskoje Selo.
Nicolaas en Alexandra kregen vier dochters: Olga, Tatjana, Maria en Anastasia. De jongste dochter Anastasia ken je waarschijnlijk wel van de bekende animatiefilm en de verhalen dat zij als enige Romanov misschien de revolutie zou hebben overleefd. Maar dochters konden de troon niet bestijgen na Nicolaas, dus de druk op het echtpaar steeg om een zoon te krijgen. Dat werd tot ieders vreugde in 1904 het jongetje Aleksej.
Al snel na zijn geboorte bleek het jongetje te leiden aan hemofilie, een erfelijke ziekte in de familie van Alexandra als kleindochter van de Britse koningin Victoria. Dit bleef geheim voor de familie en het volk om het falen van het tsarenpaar te verhullen. Het gezin trok zich meer en meer terug op hun geliefde Alexanderpaleis.
Het einde van de tsaren: revolutie en huisarrest in Tsarskoje Selo
Dat was het moment dat de beroemde gebedsmonnik Raspoetin zijn intrede deed. Door zijn gebeden zouden de aanvallen van Aleksej stoppen en zou hij zelfs kunnen genezen, zo geloofden Nicolaas en Alexandra. De man kreeg steeds meer macht, terwijl hij genoot van seksfeesten met de adel van Sint-Petersburg. Nicolaas deed het al niet zo goed als tsaar in de publieke opinie, maar dit deed de reputatie van het tsarenpaar nog minder goed. De invloed van Raspoetin kwam pas ten einde, nadat familie en vrienden van de tsaar hem vermoordde. Dat ging nog niet zo makkelijk: Raspoetin werd vergiftigd, meerdere keren neergeschoten, neergeknuppeld en in de bevroren Neva gegooid.
Het mocht de tsaar niet baten. Hij had het als tsaar zo slecht gedaan dat de onrust leidde tot de Oktoberrevolutie. In 1917 werd hij gedwongen troonsafstand te doen, ook namens zijn zoon Aleksej. Nicolaas zag dit niet eens zo somber in en zag een toekomst voor zich met zijn gezin op een landgoed in de natuur. Dat liep toch heel wat anders.
Nicolaas, Alexandra en hun kinderen leefden in huisarrest op het Alexanderpaleis. Ze kregen een deel van het paleis toegewezen als hun woon- en slaapvertrekken. Op gezette tijden mochten ze de tuin van het paleis in om te wandelen of sporten. De familie werd uiteindelijk verhuisd naar Tobolsk en later naar Jekaterinenburg. Daar werd het volledige gezin gruwelijk vermoord.
Tip: over deze bijzondere geschiedenis leer je meer in de Netflix-serie The Last Tsars, een combinatie van een dramaserie en documentaire.
Het Alexanderpaleis als museum
Na het vertrek van de Romanovs werd het een museum en in de Tweede Wereldoorlog een Nazi-hoofdkwartier. Pas in de jaren ’90 vonden er weer serieuze renovaties plaats en werd er een tentoonstelling over de Romanovs georganiseerd. Tot die tijd werd iedere interesse in de oude tsarenfamilie ontmoedigd.
Sinds de jaren ’90 het paleis steeds meer omgevormd tot een museum gewijd aan de Romanovs en Nicolaas II in het bijzonder. Ik bezocht het paleis in 2014 en zag de privekamers van het laatste tsarengezin. De slaapkamers met muren vol iconen, de kinderkleren en persoonlijke bezittingen gaven alles een intieme sfeer. Juist die sfeer – zo anders dan veel weelderige Romanov-paleizen – maakte het bezoek zo bijzonder.
Ik bezocht het paleis zelf in 2014 (toen ik me ook nog minder bezig hield met fotografie, waardoor ik weinig foto’s van het paleis heb). Het paleis is sinds 2015 voor een lange renovatie gesloten. De planning voor de heropening wordt sindsdien steeds uitgesteld.
