Denk je aan een paleisbezoek in Portugal, dan schiet waarschijnlijk Sintra je te binnen. Maar wist je dat er nog een adembenemend paleis is dat vaak over het hoofd wordt gezien? Het Paleis van Mafra is een majestueus bouwwerk met een gigantische omvang en de voormalig thuisbasis van de vroegere koninklijke familie van Portugal. Gelegen op slechts 28 kilometer van Lissabon, is dit paleis een veel minder bezocht alternatief voor de bekende bezienswaardigheden van Sintra. Lees in deze blog meer over dit bijzondere Paleis van Mafra.
Waar ligt Mafra in Portugal?
Mafra bevindt zich in de regio Lissabon, dus vlakbij de Portugese hoofdstad. Deze regio barst van de culturele en historische bezienswaardigheden, waaronder ook andere schitterende paleizen.
Dichtbij vind je natuurlijk de bruisende hoofdstad Lissabon en het sprookjesachtige Sintra dat bekend staat om haar paleizen. Mafra zelf is een rustigere en veel minder bekende bestemming met desalniettemin een ontzettend rijke geschiedenis en een indrukwekkend paleis.
Het ligt voor de hand om Mafra te bezoeken als een dagtrip vanuit Lissabon. Maar je kan er ook voor kiezen om te overnachten in Mafra, al is er maar één hotel in het plaatsje en zijn de andere opties vooral vakantiewoningen. Voor campers is vlakbij het paleis een officiële gratis camperplaats.
Waarom het Paleis van Mafra een bezoek waard is
Het Paleis van Mafra is een unieke bezienswaardigheid in Portugal en daarmee absoluut de moeite waard. Het paleis is een van de grootste paleizen in Europa, staat op de UNESCO Werelderfgoedlijst en is een unieke combinatie van paleis-klooster. Dit verborgen pareltje vlakbij Lissabon heeft ons ontzettend verrassend en we raden zeker aan om deze plek te bezoeken.
In Portugal – en zeker ook de regio rondom Lissabon – tref je meer paleizen aan, maar dat in Mafra zal je versteld doen staan met zijn omvang. Het Palácio Nacional de Mafra is een enorm paleis-kloostercomplex in barokke en neoklassieke stijl. De façade is bijvoorbeeld al 220 meter en tijdens een bezoek zie je alle kamers en zalen langs deze façade op de bovenste verdieping. Met een oppervlakte van maar liefst 38.000 m² is het een van de grootste paleizen van Europa. Het is niet alleen de omvang die indruk maakt, maar ook de lange geschiedenis en de architecturale pracht die het paleis te bieden heeft.
Een van de redenen waarom het Paleis van Mafra zo bijzonder is, is de unieke combinatie van een paleis, een klooster en een kerk verweven in een groot gebouw. Je bezoekt drie verschillende historische locaties in één. Vergeet ook niet de prachtige bibliotheek van het paleis die erg groot is en een halve vleugel van het gebouw beslaat. Met meer dan 36.000 historische en onschatbare boeken is het een van de mooiste historische bibliotheken ter wereld. Leuk weetje: om die kostbare boeken te bewaken tegen insecten, wonen er ook vleermuizen in de bibliotheek.
300 jaar paleis: van geboortegeschenk tot UNESCO-erfgoed
De geschiedenis van het Paleis van Mafra gaat 300 jaar terug, dus tot de achttiende eeuw. De bouw van het paleis is te danken aan de Portugese Koning João V die de geschiedenis in is gegaan als de Portugese Zonnekoning. Hij trouwde in 1708 met de Oostenrijkse aartshertogin Mariana, maar had tot zijn wanhoop in 1710 nog altijd geen erfgenaam. Religieus als hij was, beloofde hij een groots klooster te bouwen, als hij een kind zou mogen krijgen.
De geboorte van de eerste koningsdochter, de Infanta Barbara van Portugal, zette aldus een gigantisch bouwplan in werking. In 1717 werd de eerste steen gelegd en vervolgens werd nog decennia lang gebouwd aan het complex. Hoewel het paleis in 1730 gedeeltelijk in gebruik werd genomen, was het pas volledig voltooid in 1755.
Wat begon als een bescheiden project voor een klooster voor een aantal monniken, groeide uit tot een van de meest weelderige paleizen. Dat was mede dankzij de overvloedige rijkdommen uit de koloniën in Brazilië, waar goud en diamanten in grote hoeveelheden werden gewonnen. Door deze rijkdommen was de Portugese koning ongekend rijk en dat geld liet hij zijn leven lang flink rollen.
De Duitse architect Johann Friedrich Ludwig – in Portugal ook wel bekend als João Frederico Ludovice – werd aangesteld als de hoofdarchitect. Zijn ontwerp voor het paleis was symmetrisch rond een centrale as, met een protserige basiliek in het midden. Een aantal decennia lang werkten dagelijks 15.000 tot soms zelfs 45.000 werklui aan de bouw. Zij bouwden zowel het klooster als de kerk als het paleis als de bibliotheek.
Dit indrukwekkende complex werd een van de grootste en meest weelderige koninklijke paleizen in Portugal met een oppervlakte van bijna 40.000 m². De bibliotheek en het klooster werden rijkelijk versierd met marmer, exotische houtsoorten en dure kunstwerken uit Frankrijk, Vlaanderen en Italië.
Door de eeuwen heen werd het paleis in fases wel en niet bewoond door de koninklijke familie van Portugal. Zo vluchtten de Portugese royals bijvoorbeeld naar Brazilië, toen Napoleon in 1807 het land binnenviel. Ze bleven daar jarenlang wonen. Ook werd het paleis aan het einde van de monarchie vooral gebruikt als jachtslot, dus de familie kwam hier alleen om te jagen. Het laatste gebruik van het paleis door de koninklijke familie was in 1910, toen Koning Manuel II het paleis verliet na de uitroeping van de republiek. In het paleis kan je nog altijd de kamer bezoeken en het bed zien, waar hij zijn laatste nacht als koning doorbracht.
Vandaag de dag staat het Paleis van Mafra bekend als een Nationaal Monument en UNESCO Werelderfgoed.
Een enorm complex van klooster, paleis en basiliek
Het Palacio Nacional de Mafra is een klooster-paleiscomplex in een uitbundige barokke en neoklassieke stijl, waarbij symmetrie en overdadige grandeur in het ontwerp voorop stond. De voorgevel is 220 meter lang en daarachter liggen rondom binnenplaatsen meerdere paleis- en kloostervleugels. De uiteindes van de voorgevel worden gekenmerkt door twee vierkante torens. Op de bovenste paleisverdieping van die torens bevonden zich in de ene de vertrekken van de koning en in de andere die van de koningin.
Bijzonder is hoe het hart van het complex wordt gevormd door een enorme basiliek. Alleen al deze kerk is een bezoek waard – en overigens ook vrij toegankelijk zonder ticket voor het paleis.
De Basiliek van Mafra heeft een nogal extravagant interieur met roze en wit marmer dat uit de omgeving komt. Het heeft een lengte van 63 meter en een hoogte van 21,4 meter in het middenschip. Werp ook zeker een blik op de prachtige, rijk versierde koepel. Deze heeft een doorsnede van 13 meter en is 65 meter hoog. Maar liefst 6 orgels zijn in de kerk te vinden en daarnaast nog 2 carillons met in totaal 92 klokken, wat het een van de grootste historische collecties ter wereld maakt.
Het kloosterdeel van het paleis was oorspronkelijk bedoeld voor de Kapucijner monniken en later bewoond door de Franciscanen van de Arrábida Orde. Er zouden cellen zijn geweest voor ongeveer 300 monniken. Tijdens een bezoek aan het paleis zie je een klein deel van het klooster, waaronder de ziekenboeg en de keuken.
Het koninklijk paleis zelf bestaat uit weelderige appartementen en staatszalen. Het toont duidelijk de luxe en macht van de Portugese monarchie in de achttiende eeuw, afkomstig uit de Braziliaanse kolonie. De koninklijke vertrekken bevinden zich op de tweede verdieping, met de appartementen van de koning en koningin aan weerszijden van het paleis. De interieurs zijn ingericht met kunstwerken en meubels uit de tijd. Opvallend vond ik ook de prachtige plafondschilderingen, waarover op de informatiebordjes vaak meer is te lezen.
Hoewel alle informatieborden ook in het Engels zijn, merkte ik dat een basiskennis van de Portugese (koninklijke) geschiedenis nuttig is om de volledige context en betekenis van wat je ziet te begrijpen. Ik zocht daarom zelf regelmatig online wat extra achtergrondinformatie om beter te begrijpen wat er werd verteld.
De iconische paleisbibliotheek
De bibliotheek van het Paleis van Mafra is een ongeëvenaard meesterwerk dat op zichzelf al een bezoek waard zou zijn. Volgens het informatiebord is het met 1000 m² de grootste bibliotheek uit de achttiende eeuw ter wereld.
Het is een enorme zaal in een uitbundige rococo-stijl. Ik was helemaal onder de indruk van de totale lengte van 88 meter en hoge plafonds. De marmeren vloer met roze, grijs en wit marmer in combinatie met de krullerige rococo-details maken de bibliotheek tot een fotogeniek plaatje. Langs de zijwanden staan eindeloze rijen met houten boekenkasten, in twee delen met ertussen een balkon met een houten reling.
De collectie zelf is even indrukwekkend als de ruimte waarin ze zich bevindt. De bibliotheek huisvest meer dan 36.000 waardevolle boeken, daterend van de veertiende tot de negentiende eeuw. Er zitten ook een aantal heel zeldzame exemplaren tussen, zoals de eerste vertaling van de Koran in het Latijn uit 1543.
Een uniek kenmerk van de bibliotheek is de kolonie bewoners ervan. Want ja, de bibliotheek wordt ook bewoond en wel door vleermuizen. Ze beschermen de boeken tegen insectenschade, een natuurlijke methode van conservatie dus. Ze rusten overdag achter de boekenkasten of in de paleistuinen en jagen ’s nachts op insecten in de bibliotheek. Dat betekent dat je ze tijdens een bezoek waarschijnlijk niet te zien zal krijgen.
De bibliotheek is de laatste zaal die je tijdens een bezoek aan het Palacio Nacional de Mafra zal bezoeken, gelegen op de tweede verdieping in het achterste deel van het paleiscomplex. De toegang hoort gewoon bij je ticket. Helaas kan je niet de hele bibliotheek doorlopen. Je zal het moeten doen met het zicht vanaf een van de uiteinden ervan.
Praktische informatie
Het Mafra Palace wordt doorgaans als dagtrip vanuit Lissabon bezocht, omdat het op maar 28 kilometer afstand van de hoofdstad ligt. Er worden dagtours vanuit Lissabon aangeboden. Je kan er ook voor kiezen om te overnachten in Mafra, al is er maar één hotel in het plaatsje en zijn de andere opties vooral vakantiewoningen.
Als je met eigen auto naar Mafra rijdt, is het handig om te weten dat er een grote gratis parkeerplaats naast het paleis ligt. Er is daar ook een camperparkeerplaats, waar campers gratis kunnen overnachten.
De toegang tot de basiliek van het Paleis van Mafra is gratis. Maar voor toegang tot het paleis, klooster en de indrukwekkende bibliotheek is een toegangsticket vereist.
Tijdens mijn bezoek viel het me op dat alle informatieborden in het paleis beschikbaar zijn in zowel Portugees als Engels, wat zeker niet vanzelfsprekend is in Portugal. Hoewel de informatieborden duidelijk en informatief zijn, raad ik bezoekers aan zich enigszins in te lezen in de (koninklijke) geschiedenis van Portugal om de context volledig te begrijpen.
Een bezoek aan het Paleis van Mafra vraagt minimaal twee uur, maar om het echt recht te doen en alles rustig te bekijken, is meer tijd aan te raden.
