Portugal en met name Porto staan bekend om die witblauwe tegels waarmee complete gebouwen zijn betegeld. Azulejos dus. Als je Porto bezoekt, is azulejos spotten een van de leukste dingen om te doen. Maar waar vind je al die mooie azulejos in Porto? Welke gebouwen hebben de mooiste betegelde gevels? Wij helpen je op weg!
Wat zijn azulejos?
Het Portugese woord ‘azulejos’ komt van het Arabische ‘al zulaycha’, wat gepolijste steen betekent. Deze traditie komt ook van oorsprong uit Arabische landen en met de komst van de Moren in Portugal, werd het ook hier een trend. De Portugesen waren zelfs zo gek van het betegelen van hun gevels dat we het nu eerder met Portugal associeren dan de Arabische wereld. Ze hebben er dan ook een eigen kunst van gemaakt.
De bekendste patronen die je op gevels ziet, zijn geometrisch of met bloemen. Daarin herken je duidelijk die Moorse invloeden terug, omdat zij vanuit hun moslimachtergrond geen mensen afbeeldden in hun kunst. De Portugezen deden dat wel en in Porto vind je dan ook wel azulejos met mensfiguren en complete historische of religieuze verhalen. Dat soort verhalende azulejos vind je vooral terug op kerken of grootse monumenten. In het straatbeeld zie je vooral de geometrische en bloemige patronen.
En mocht dat je allemaal doen denken aan ons eigen Delftsblauw? Dat kan wel kloppen. Toen azulejos populair werden in Portugal, hadden de locals nog niet de techniek ontwikkeld om de tegels op grote schaal te produceren. Voor dat soort massaproductie moesten ze in Nederland zijn en veel tegels werden eind zeventiende eeuw vanuit Delft naar Portugal geïmporteerd. Het duurde niet lang, voordat de Portugezen zelf ook op dat soort schaal azulejos konden produceren.
En zijn die azulejos dan altijd blauw met wit? Zeker niet! Dat is misschien wel de meest bekende kleurencombinatie, maar je ziet ze eigenlijk in alle kleuren en patronen. Soms zelfs in een toon en zonder patroon – vaak groen of geel – wat ook weer een heel mooi effect heeft.
De10 beste azulejos in Porto op de kaart
De beste plekken om azulejos in Porto te zien
#1 Het historisch centrum van Porto
Eigenlijk hoef je niet eens op zoek te gaan naar betegelde gevels, want heel Porto zit vol gebouwen met die beroemde azulejos. Terwijl je dwaalt door het historische centrum, kan je ze haast niet missen. Wij zijn nog geen straat tegengekomen waar niks te zien was. Vooral kerken en kapelletjes zijn vaak gedecoreerd met tegels, maar ook veel andere monumenten of gewoon de normale woonhuizen. Je ziet ze in allerlei kleuren en vormen terug, waarbij het meestal geometrische of bloemmotieven zijn die de normale huizen sieren. Verhalende tegels zie je meer bij monumenten en vooral kerkjes terug. Bekijk de tegels ook eens goed van dichtbij en je zal zien dat de meeste tegels vlak zijn, maar er ook reliëf in kan zitten.
Leuk detail: vlakbij de bekende Luis I-brug in Porto liggen twee grote keien die als een soort street art zijn gedecoreerd met typisch Portugese azulejos.
#2 São Bento Station
De mooiste tegelkunst in Porto vind je in het bekende São Bento Station. Niet aan de gevel, maar binnen in de centrale stationshal vind je enorme kunstwerken waarop de historie van Portugal wordt uitgebeeld. De spoorlijn naar het hart van Porto werd al in 1892 geopend, maar de officiële opening van het bijbehorende treinstation was pas in 1916. Het station is vernoemd naar het klooster dat stond op de plek waar het is gebouwd, het São Bento de Avé-Maria. Het kloostergebouw was al lange tijd in verval, maar pas nadat de laatste non stierf in 1892, kon het worden gesloopt om ruimte te maken voor de grootse plannen voor een treinstation. Het duurde vervolgens nog behoorlijk wat jaren, voordat het station voltooid was. En niet in de laatste plaats omdat er jarenlang werd gewerkt aan de enorme azulejos-taferelen in de stationshal.
Het station is gebouwd in de sierlijke beaux-artsstijl die op dat moment razend populair was. Je ziet dit terug aan de pompeuze façade van graniet met een symmetrisch ontwerp en klassieke details. Maar meer nog dan de voorgevel is de stationshal de hoofdattractie van het São Bento Station. Iedere hoek en muur van de hal is gedecoreerd met ornamenten en tierelantijnen, maar het zijn vooral de mooiste azulejos van Porto die de show stelen. Het zijn er ongeveer 20.000, dus je begrijpt wel waarom het een aantal jaren duurde voordat dit kunstwerk af was.
De grootste oppervlakten zijn bedekt met tegels die belangrijke historische gebeurtenissen uitbeelden. Je ziet dus vooral grootse veldslagen en belangrijke figuren uit de Portugese geschiedenis, zoals de Slag bij Valdevez waarmee de eerste Portugese onafhankelijkheidsoorlog werd beëindigd en de binnenkomst van koning John I en zijn vrouw Philippa te paard in Porto. Maar als je goed rondkijkt, zie je meer dan alleen die taferelen en meer dan alleen blauw en wit. Onder het plafond zit een fries met bloemmotieven en daaronder zie je veelkleurige tegels die de geschiedenis van het transport in Portugal uitbeelden. Ook zie je op een aantal delen het dagelijks leven in Portugal van tijdens de bouw van het station terug.
#3 Het klooster bij de kathedraal Sé
De kathedraal van Porto ligt vlakbij de iconische Luis I-brug op een hoog deel van de stad. Vanaf het plein voor de kathedraal heb je dan ook een prachtig uitzicht over de Douro-rivier en de stad. Maar meer nog dan dat uitzicht kom je hier voor het klooster dat bij de kathedraal hoort. Het heeft misschien wel de mooiste azulejos van Porto.
De kathedraal en het klooster bezoek je samen. De entree vind je bij de kloosteringang, waar je een kaartje moet kopen van € 3 dat toegang biedt voor het klooster en de kathedraal. Je loopt vervolgens meteen naar het mooiste deel van het klooster: de rondgang rondom een binnenplaats met gotische bogen en enorme azulejospanelen in blauw en wit. Op veel van de panelen zie je scènes uit het leven van de Maagd Maria terug. Ze werden ontworpen door Valentim de Almeida. Een verdieping hoger zie je azulejos van rond dezelfde periode, maar van een andere kunstenaar, António Vital.
Tip: ook de zijkant van de kathedraal heeft mooie panelen met azulejos. Deze kan je van buitenaf bewonderen, waar ze in een portiek met hekken zitten.
#4 Kruidenierswinkel A Pérola do Bolhão
In lijstjes met de mooiste gebouwen en monumenten van Porto zal deze kruidenierswinkel niet vaak voorkomen, maar het is een persoonlijke favoriet van ons. De gevel is in een prachtige art nouveaustijl gemaakt met de typische letters, decoraties en afbeeldingen uit die tijd. Ook de azulejos matchen helemaal met art nouveau, wat een bijzondere combinatie is van een eeuwenoude tegeltraditie met de art nouveaustijl van rond 1900. De azulejos zijn hier ook heel anders dan je gewend bent. Niet de typische bloemmotieven op woonhuizen en winkels, maar ook geen historische of Bijbelse taferelen zoals je op monumenten ziet. Op de bovenste azulejos van is de naam van de kruidenierswinkel in art nouveau-typografie te zien en daaronder zie je vrouwfiguren in ook al die typische art nouveau-stijl.
Tip: ben je net zo gek van art nouveau als wij? Dan zit je goed in Porto, want het straatbeeld zit vol met gebouwen in deze stijl van rond 1900. Het bekendst zijn misschien wel Majestic Café en de beroemde Harry Potter-boekwinkel Livraria Lello.
#5 Igreja do Carmo en Igreja das Carmelitas
Als je recht voor deze twee kerken staat, zie je nog helemaal niets van het azulejoswonder wat deze plek een plaats in deze blog oplevert. Je ziet dan twee monumentale kerkfaçades met daartussen een klein deurtje. Dat is de deur van wat ze het ‘hidden house’ noemen, al lijkt het haast een gewone muur. Nee, er zit een echt huis tussen deze twee kerken. Lokale gidsen zullen je allemaal een andere reden geven voor dit smalle huisje van 1,5 meter breed tussen de monumentale kerken. Zoals dat er lokale wetten waren dat kerken niet direct naast elkaar mochten worden gebouwd of dat het huis de nonnen en de monikken uit elkaar moesten houden.
Maar loop vooral om de kerk heen naar de rechts, want daar staat je een enorm tegelspektakel te wachten. De tegels zijn vrij nieuw en komen uit 1912. Het tafereel is ontworpen door Silvestre Silvestri, geschilderd door Carlos Branco en uitgevoerd in de fabrieken van Senhor do Além en Torrinha. Het zijn Bijbelse taferelen, verbonden met de geschiedenis van de Orde van de Karmelieten.
#6 Banco de Materiais
Niet ver van de Igreja do Carmo en Igreja das Carmelitas vind je een miniscuul museum dat volledig gewijd is aan de azulejos van Porto. In kasten staan hier verschillende soorten tegels die je in Porto kan vinden. Ze komen van gebouwen die werden gerenoveerd of gesloopt en zijn naar de Banco de Materiais verplaatst om ze te behouden. Eigenaren van gebouwen in Porto kunnen hier vervolgens tegels komen zoeken, als zij een tegeltje missen op hun voorgevel. Het is een behoorlijke collectie, dus grote kans dat ze bij dit depot een matchende tegel kunnen vinden.
Omdat het materialendepot open is voor bezoekers als een soort museum, kan jij er als toerist ook een bezoekje brengen. In vogelvlucht zie je alle soorten en vormen van de azulejostegel voorbij komen in de kasten. En niet alleen tegels, want er zijn ook dakpannen, gevelranden of andere geveldelen in geglazuurd blauw-wit te zien.
#7 Igreja de Santo Ildefonso
De barokke kerk van de Heilige Ildefonso is een plaatje om te zien. Zeker op die fotogenieke locatie op een verhoging, waar de smalle hoge kerk eenzaam zonder buren staat. En dat in een stad waar ook veel kerken en kapelletjes tussen andere gebouwen en in smalle straatjes zijn gebouwd.
Fotogeniek zijn zeker ook de indrukwekkende hoeveelheid blauwwitte tegels die de hele voorgevel bedekken. De kerk zelf komt uit de achttiende eeuw, maar de tegels zijn pas iets van honderd jaar geleden aangebracht. Het zouden er rond de 11.000 zijn. Ze zijn door dezelfde kunstenaar gemaakt als die van het São Bento Station. Om de kerk zelf te bezoeken moet je een euro entree betalen.
#8 Capela de Santa Catarina
De Capela de Santa Catarina – ook wel Capela Das Almas genoemd – is van alle plekken misschien het minst monumentaal, maar wel het meest indrukwekkend. De kapel is van onder tot boven en aan alle kanten bedekt met blauwwitte tegels. Als je zou willen tellen, kom je uit op bijna 16.000 met de hand beschilderde tegels. Ze zijn pas honderd jaar oud en dus veel later op de kapel uit 1800 aangebracht, maar ze zijn geschilderd in een oudere stijl. Zoals je kan verwachten op een kapel, zie je op deze tegels Bijbelse taferelen. Ze beelden scènes uit het leven van de Heilige Franciscus van Assisi en de Heilige Catarina uit.
#9 Street art op de Steak ’n Shake
Dit restaurant heeft zich goed op de kaart weten te zetten met een enorme muur met tegeltjes. Geen traditioneel blauwwit, maar een kleurrijk paneel met allerlei motieven en kleuren. Het is een werk van Joana Vasconcelos die dit kunstwerk bij de opening van dit filiaal van het steakrestaurant in 2016 maakte. Of dat net zo’n prestatie is als de historische taferelen? Zeker wel. Het kunstwerk bestaat uit 8000 tegels en die zijn stuk voor stuk met de hand geschilderd.
#10 Het moderne kunstwerk van Júlio Resende
Nog zo’n modern stukje azulejoskunst vind je vlakbij de Luis I-brug en is het werk van kunstenaar Júlio Resende. Je vindt het in de Ribeira tunnel en heeft de naam ‘Ribeira Negra’. Je ziet mens- en dierfiguren in verschillende kleuren en het lokale leven aan de rivier, zoals de Douro in Porto. Het werd al in 1987 aan het stadsbeeld van Porto toegevoegd en met een lengte van 40 meter is het een van de bekendste kunstwerken onder locals geworden.
Bewaar deze blog op Pinterest om later te herlezen:
