Diep in de jungle ligt aan een krokodillenmeer een van de verborgen parels van Guatemala: het tempelcomplex Yaxha. Terwijl alle reizigers naar het beroemde Tikal trekken, is het naburige Yaxha nog heerlijk onontdekt. Bereid je voor op krokodillen en brulapen, jungle en tempels, off the grid cottages en zonsondergangen.
Waarom is Yaxha in Guatemala een aanrader?
De omvang van het complex is enorm, het uitzicht vanaf de hoogste tempel fenomenaal en de ligging aan een diepblauw meer is uniek. Yaxha telde naar schatting ooit meer dan 20.000 inwoners en er zijn ongeveer 500 gebouwen in het complex gevonden. Dat maakt Yaxha na Tikal en het minder toegankelijke El Mirador het derde grootste tempelcomplex in Guatemala. Ter vergelijking met haar beroemde buurstad: Tikal heeft mogelijk zelfs 100.000 inwoners gehad en bestaat uit de 6.000 tot 10.000 gebouwen. Yaxha is een ietwat kleinere versie van het beroemde Tikal, maar dan zonder al die toeristenmassa’s, dure toegangstickets en het complexe ticketsysteem voor een zonsopkomst of zonsondergang.
Een van de highlights van een bezoek aan Yaxha is de zonsondergang vanaf de grootste tempel (Structure 216 of Temple of the Hands). Met een hoogte van 30 meter torent deze tempel boven alle andere tempels en de boomtoppen uit. Vanaf daar heb je het perfecte uitzicht op de twee meren waaraan Yaxha ligt. Aan het eind van de dag kan je hier de zon onder zien gaan achter een van de meren, vlak voordat het park sluit.
De tempels in het nationaal park van Yaxha
Het tempelcomplex van Yaxha bestaat uit behoorlijk wat gebouwen waarvan er veel zijn opgegraven en prachtig gerestaureerd. Interessant vonden wij vooral de noordelijke en oostelijke acropolis. Op de oostelijke acropolis staat tempel 216, ook wel Temple of the Hands genoemd naar rode handafdrukken die kennelijk op de tempel zijn gevonden. Hier verzamelt aan het eind van de middag en vlak voor sluitingstijd een groep om een fenomenaal mooie zonsondergang te zien. Een bewaker vroeg ons allemaal om stil te zijn, wat het moment nog mooier maken. Na het ondergaan van de zon stuurde hij ons naar de uitgang, zodat we precies om sluitingstijd het park konden verlaten.
De noordelijke acropolis bestaat uit meerdere gebouwen en doet daarmee denken aan de centrale plaza’s in veel Maya-steden. De hoogste daarvan kan je beklimmen en de top komt precies boven de bomen uit. Je hebt een goed uitzicht over de rest van de acropolis en kan in het oosten tempel 216 zien.
Interessant is daarnaast de brede weg vanaf de tempels naar het meer, waar nu en ook toen een steiger is. Yaxha is uniek in de Maya-archeologie vanwege deze ligging aan het water. De meren waren toen onderdeel van een belangrijke handelsroute over de rivier tussen grote Maya-steden.
Aan de steiger kan je met een beetje geluk een motorbootje (een lancha) vinden die je naar het eiland in het meer wil brengen en terug. Hiervoor wordt doorgaans 200Q gerekend. Op het eilandje ligt namelijk nog een tempelcomplex: Topoxte. Op de ochtend dat wij hier waren, was het gebrul van de brulapen overweldigend. De tempels zelf stellen niet zo veel voor, zeker als je net als wij niet heel erg ingewijd bent in de details van de Maya-architectuur. Ben je dat wel? Dan zul je hier twee verschillende bouwstijlen terugzien. Topoxte was namelijk een van de oudste Maya-steden in Guatemala, maar werd verlaten. Eeuwen later werd het eilandje weer in gebruik genomen en werden er nieuwe bouwwerken gebouwd.
Maar daarmee zijn nog niet alle tempels in dit park besproken. Er zijn nog twee andere tempelcomplexen: Nakum en El Naranja. Yaxha ligt misschien al off the beaten track, maar deze twee plekken krijgen al helemaal weinig bezoekers. Alleen in het droge seizoen kan je hier komen en ook dan uitsluitend met een 4×4. Veel leuker is natuurlijk om een meerdaagse hike of paardrijtocht te ondernemen. Het is zelfs mogelijk om een meerdaagse tocht te ondernemen van Yaxha via Nakum naar Tikal.
Voor het gehele park betaal je een toegangsticket. Dat kost Q 80, dus omgerekend ongeveer EUR 10.
Overnacht bij El Sombrero Ecolodge
Nog voordat het nationaal park een nationaal park werd, was aan het meer al El Sombrero. Een ecolodge was het toen nog niet. El Sombrero begon ooit met hikes en paardrijtochten naar Nakum en El Naranja en daarvoor kun je hier nog steeds terecht. Maar daarnaast staan hier volledig off the grid en zelfvoorzienende cottages in junglestijl. Off the grid en zelfvoorzienend betekent niet primitief of zonder comfort. Zonnepanelen zorgen voor stroom (alleen ‘s avonds), het meer zorgt voor water en een systeem op het dak van de cottages warmt het douchewater op.
Vanaf El Sombrero ben je in een paar minuten bij de ingang van het park van Yaxha. Als een van de eigenaren aanwezig is en tijd heeft, wordt je waarschijnlijk kosteloos afgezet middenin het tempelcomplex zelf. Of wat dacht je van een tocht per lancha? Vanaf El Sombrero kan je met de boot naar zowel Topoxte als naar Yaxha (200Q per boot).
Een verblijf bij El Sombrero is absoluut een aanrader als je Yaxha bezoekt. Wij wilden graag de zonsondergang vanaf tempel 216 zien, maar dat betekent dat je in de schemering het park verlaat. Het is dan alleen nog mogelijk om hier weg te komen, als je een huurauto hebt (en in het donker durft te rijden) of met een georganiseerde tour naar Yaxha bent gekomen. Het is dan natuurlijk veel fijner om direct naast de ingang bij El Sombrero te overnachten.
En maak daar dan gelijk twee nachten van, want de zonsondergang vanaf El Sombrero is ook echt prachtig. Schrik overigens niet als je iets in het water ziet. Dat is inderdaad een krokodil. Zwemmen in het meer is absoluut niet veilig, want het zit er vol met krokodillen. Bij El Sombrero ligt er vrijwel altijd eentje bij de steiger op een prooi te wachten.
Je hebt dan ook de kans om een (halve) dagtocht te paard te maken of mee te gaan op een bird watching tour. We raden je wel aan om actief en regelmatig te informeren of er al activiteiten zijn waarbij je kan aansluiten. Zo bleken alle andere gasten een bird watching tour te ondernemen, waar wij eigenlijk ook graag aan mee hadden willen doen.
Praktisch: hoe kom je bij Yaxha?
Yaxha ligt ten oosten van Tikal, tussen Tikal en de grens met Belize in. Vanaf de hoofdweg die van Flores via El Remate naar de grens met Belize loopt, loopt ter hoogte van restaurant El Portal de Yaxha een onverharde weg van ongeveer 10 kilometer naar het nationaal park.
Het gemakkelijkst is om hier met eigen vervoer af te zetten, maar de meeste reizigers in Guatemala reizen niet met een huurauto rond. Vanaf Flores en El Remate worden ook georganiseerde tours inclusief vervoer naar Yaxha geregeld. Vraag dan naar de sunset tour, zodat je jouw bezoek kan eindigen op tempel 216. Reis je liever zelfstandig rond? Er is regelmatig busvervoer tussen Flores/El Remata en de grens met Belize. Vrijwel iedere bus zal je bij de kruising kunnen afzetten. Informeer dan bij restaurant El Portal de Yaxha naar vervoer naar de tempels; dat kunnen zij doorgaans regelen. Slaap bij je bij El Sombrero? Dan zal een van de eigenaren je bij deze kruising komen oppikken. Verwacht een hobbelige rit!
De oude Maya-stad Yaxha is hemelsbreed overigens niet eens zo ver van Tikal verwijderd. Yaxha ligt direct ten westen van het nationaal park van Tikal. Maar door die dichte jungle lopen tegenwoordig geen wegen meer, dus moet je van Tikal naar Yaxha een (om)rit van 1,5 uur maken. Wil je wel door die jungle? Dan kan je via El Sombrero een meerdaagse hike ondernemen van Yaxha via de tempels van Nakum naar Tikal.
