Het iconische Matera staat bekend als een van de oudste continu bewoonde steden ter wereld. Waar al duizenden jaren mensen wonen, is door de eeuwen heen een fascinerend labyrint ontstaan van smalle steegjes, grotwoningen en uitgehouwen kerken. Haar ruige, bijna surrealistische landschap maakt Matera tot een van de meest fotogenieke plekken in Italië.
Wat ooit een van de armste steden van Europa was, werd later een UNESCO-werelderfgoed, Europese Culturele Hoofdstad, iconische filmlocatie en geliefde toeristentrekpleister. In deze blog nemen we je mee door een stad vol contrasten—van eeuwenoude grotten tot moderne musea. Lees verder en ontdek alles over de eeuwenoude geschiedenis, de link met James Bond en de bezienswaardigheden van Matera.
Waar Matera om bekend staat
Matera is beroemd om haar Sassi, wijken vol eeuwenoude grotwoningen die rechtstreeks uit de rotsen zijn gehakt. De stad is uitgeroepen tot UNESCO-werelderfgoed en schitterde als filmlocatie in onder andere The Passion of the Christ en de James Bond-film No Time to Die. Met haar ruige landschappen, religieuze erfgoed en mysterieuze sfeer is Matera een plek die een van de bekendste trekpleisters van Zuid-Italië is.
De Sassi zijn het onbetwiste icoon van Matera. Eeuwenlang woonden mensen hier in grotten die steeds verder werden uitgebreid en aangepast. Wat begon als simpele schuilplaatsen groeide uit tot een compleet netwerk van huizen, kerken en opslagruimtes. Deze bijzondere bouwstijl, waarin de mens eeuwenlang slim gebruik maakte van de natuur, maakt de Sassi tot een van de oudste continu bewoonde nederzettingen ter wereld. De sassi herbergen talloze kerken die in de rotsen zijn uitgehouwen. Veel van deze kerken zijn versierd met fresco’s en geven een uniek inkijkje in de vroege christelijke tradities.
Matera kreeg in 1993 de status van UNESCO-werelderfgoed, waarmee het werd erkend als een plek van uitzonderlijke historische en culturele waarde. Dit zette de stad op de kaart en zorgde voor grootschalige restauraties. De verlaten grotten werden nieuw leven ingeblazen en omgetoverd tot hotels, restaurants en galerieën. Wat ooit een symbool van armoede was, groeide uit tot een toeristische trekpleister.
Die unieke uitstraling trok ook Hollywood aan. Matera schitterde op het witte doek in films als The Passion of the Christ van Mel Gibson en de James Bond-film No Time to Die. De grotwoningen en steile rotsformaties vormden het perfecte decor voor dramatische scènes en achtervolgingen. Door deze filmrollen werd Matera wereldberoemd en trekt het ook veel filmliefhebbers die maar wat graag op een echte James Bond-filmset lopen.
Geschiedenis van Matera
Matera is een stad die ons meteen ontzettend intrigeerde. Niet alleen vanwege haar spectaculaire uiterlijk, maar ook vanwege haar ontzettend lange geschiedenis. Dit is namelijk een van de oudste continu bewoonde plekken ter wereld. Stel je voor: tienduizend jaar geleden zochten de eerste bewoners hier hun toevlucht in grotten, uitgehakt in de zachte kalkstenen rotsen. Ze leefden van jagen en verzamelen, bouwden vuurtjes om zich te warmen en gebruikten de omliggende natuur als voorraadkast. Wat toen begon als simpele schuilplaatsen, groeide langzaam uit tot een stad waar mensen zich helemaal aanpasten aan de rotsachtige omgeving. Geen strakke straten of rechte lijnen, maar kronkelige steegjes, trappen en huizen die uit de rotsen leken te groeien.
In de middeleeuwen kreeg Matera een religieuze boost. Monniken trokken de grotten in en bouwden grotkerken, compleet met fresco’s en altaren. De stad bloeide op en groeide verder. De Sassi, de beroemde grotwoningen, werden uitgebreid en voorzien van regenwaterreservoirs en ondergrondse tunnels. Het was een slimme manier om de rotsen te gebruiken zonder de natuur te verstoren. Matera leek zich moeiteloos aan te passen aan de tijd, maar tegelijkertijd bleef het een stad die in veel opzichten stilstond. En dat werd uiteindelijk haar probleem.
Tegen het midden van de twintigste eeuw was Matera veranderd van een voorbeeld van vindingrijkheid in een symbool van armoede. Gezinnen leefden nog steeds in vochtige grotwoningen, vaak samen met hun dieren. Stromend water was er niet, riolering ook niet. Ziektes lagen op de loer en de levensomstandigheden waren erbarmelijk. De bekende Italiaanse schrijver Carlo Levi noemde Matera in een van zijn boeken “de schaamte van Italië”.
De oplossing kwam in de jaren vijftig, maar die deed Matera zelf geen goed. De stad werd praktisch onbewoonbaar verklaard. Bewoners werden gedwongen hun huizen te verlaten en verhuisden naar nieuwbouwwijken buiten de stad. De Sassi bleven leeg achter en Matera werd een spookstad. Wat ooit een bruisende gemeenschap was, veranderde in een plek waar alleen nog toeristen en onderzoekers kwamen kijken naar de ruïnes van het verleden.
En toen gebeurde er iets bijzonders. In de jaren negentig begon Matera aan een comeback die niemand had zien aankomen. De verlaten grotwoningen kregen een tweede leven. Ze werden gerestaureerd en omgetoverd tot boetiekhotels, restaurants en musea. Mensen zagen ineens de schoonheid in wat jarenlang als schande werd beschouwd. In 1993 kwam Matera op de UNESCO-werelderfgoedlijst, en dat veranderde alles. De stad werd een toeristische trekpleister en kreeg wereldwijde erkenning voor haar unieke karakter.
De kroon op het werk volgde in 2019, toen Matera werd uitgeroepen tot Europese Culturele Hoofdstad. Van een vergeten plek vol armoede en schaamte groeide Matera uit tot een stad die trots haar geschiedenis laat zien. Tegenwoordig lopen bezoekers vol bewondering door de smalle straatjes en kijken ze vol bewondering naar de grotwoningen die ooit werden verlaten.
Wat te doen in Matera
Een bezoek aan Matera is vrij overzichtelijk, want je komt hier maar voor een ding: die bijzonder fotogenieke en historische grotwijken, de sassi. Lees meer over de twee verschillende wijken, wat je er kunt zien en wat bijvoorbeeld de mooiste viewpoints zijn.
#1 Sasso Caveoso
Sasso Caveoso voelt alsof je een stap terug in de tijd zet, naar een wereld waar mensen letterlijk in de rotsen leefden. Dit zuidelijke deel van Matera is een van de oudste wijken en staat bekend om de grotwoningen die direct in het kalksteen zijn uitgehakt. De wijk heeft een bijna amfitheaterachtige opbouw, met huizen die tegen de steile hellingen lijken opgestapeld.
Sommige woningen bestaan al sinds de prehistorie, wat deze plek een van de oudste continu bewoonde nederzettingen ter wereld maakt. In de twintigste eeuw raakte het gebied in verval en werden bewoners gedwongen te verhuizen vanwege slechte leefomstandigheden. Inmiddels is Sasso Caveoso opgeknapt en staat het op de UNESCO-werelderfgoedlijst.
Je vindt hier kerken zoals San Pietro Caveoso, een parel met een klokkentoren die uitkijkt over de kloof. Vergeet niet om een kijkje te nemen in Casa Grotta di Vico Solitario, een nagebouwde grotwoning die laat zien hoe gezinnen hier ooit leefden. Sasso Caveoso is een doolhof van steegjes, verborgen pleintjes en trappen, waar je heerlijk kunt ronddwalen.
#2 Sasso Barisano
Sasso Barisano is het noordelijke deel van de Sassi en vonden wij net iets levendiger aanvoelen dan Sasso Caveoso. Deze wijk is deels gerenoveerd, waardoor je er nu restaurants, kleine winkels en boetiekhotels vindt, allemaal gehuisvest in de oorspronkelijke rotswoningen. De wijk heeft een mix van oude grotwoningen en gebouwen met gevels die later zijn toegevoegd, waardoor het net een filmdecor lijkt. Dat is natuurlijk ook niet gek, want Matera is het decor geweest van meerdere films, waaronder “The Passion of the Christ.”
In Sasso Barisano zijn tal van grotkerken te vinden, waaronder de Chiesa di San Pietro Barisano, een kerk uitgehouwen in de rotsen met geheime tunnels en opslagplaatsen voor heilige relikwieën. Deze wijk is ideaal om rustig rond te dwalen en te genieten van panoramische uitzichten. Zelfs souvenirwinkels bevinden zich hier in oude grotwoningen.
#3 Kathedraal van Matera
Boven op het hoogste punt van de stad prijkt de kathedraal van Matera, een indrukwekkend bouwwerk dat bijna overal in de stad te zien is. Dit hoger gelegen deel van de stad wordt de Civita genoemd en scheidt de twee bekende grotwijken van elkaar.
Gebouwd tussen 1230 en 1270, is de kathedraal een voorbeeld van Apulisch-romaanse architectuur. De façade is opvallend met een groot roosvenster en gedetailleerde reliëfs. Binnen werden we verrast door kleurrijke fresco’s, gedecoreerde zuilen en een sierlijk versierd altaar.
De kathedraal is opgedragen aan Maria Santissima della Bruna, de beschermheilige van Matera, en speelt een centrale rol in het jaarlijkse stadsfestival op 2 juli. De festiviteiten eindigen met een spectaculaire processie en vuurwerk.
Vanaf het plein voor de kathedraal heb je een panoramisch uitzicht over de Sassi, vooral bij zonsondergang en ’s avonds vonden wij dit een magisch gezicht. De toegang tot de kathedraal is betaald.
#4 De grotkerken van Matera
Matera staat niet alleen bekend om zijn grotwoningen, maar ook om zijn indrukwekkende grotkerken. Deze kerken, vaak uitgehakt in de rotsen, stammen uit de middeleeuwen en werden gebruikt door monniken en kluizenaars. Veel van deze kerken bevatten eeuwenoude fresco’s die ondanks hun leeftijd verrassend goed bewaard zijn gebleven. Een van de bekendste is Santa Maria de Idris, die letterlijk in een rotsblok is gebouwd en een adembenemend uitzicht biedt over de stad. De kerk is klein, maar de sfeer is bijzonder door het halfduister en de geur van vochtige steen.
Een andere aanrader is San Pietro Caveoso, gelegen aan een plein met uitzicht op de kloof. Deze kerk heeft een indrukwekkende gevel die afsteekt tegen de rotsachtige achtergrond. In Matera vind je ook kleinere, minder bekende kerken zoals Santa Lucia alle Malve, waar je middeleeuwse fresco’s kunt bewonderen.
Toegang tot de grotkerken is betaald. Je kunt een combinatieticket kopen voor de San Lucia alle Malve, Santa Madonna de Idris en San Pietro Barisano.
Uitzichtpunten over de Sassi
Matera is een stad die je vanaf verschillende hoeken kunt bewonderen, maar het beste overzicht krijg je natuurlijk vanaf de uitzichtpunten. Een van de beste plekken om te beginnen is Belvedere Luigi Guerricchio, direct bij Piazza Vittorio Veneto. Hier kijk je uit over Sasso Barisano, waar de grotwoningen en kerktorens als een doolhof tegen de heuvels lijken te zijn opgebouwd.
Niet veel verder ligt Piazza Duomo, naast de kathedraal van Matera. Vanaf hier krijg je een panoramisch zicht op Barisano-wijk met daarachter de Gravina-kloof. De verhoogde ligging maakt dit een ideale plek om foto’s te maken, vooral in de vroege ochtend of tegen zonsondergang wanneer het licht de kalkstenen muren goudgeel kleurt.
Een ander hoogtepunt is Belvedere di Piazza Giovanni Pascoli, genoemd naar de beroemde Italiaanse dichter. Dit uitkijkpunt ligt vlak bij het Museo Nazionale d’Arte Medievale e Moderna en biedt een prachtig zicht op Sasso Caveoso en de omliggende rotsformaties. Het contrast tussen de moderne gebouwen rondom het plein en de eeuwenoude grotwoningen aan je voeten maakt dit een bijzondere plek. Het was in onze ervaring ook minder druk dan de andere uitzichtpunten, waardoor je hier rustig kunt genieten van het uitzicht.
Voor de avonturiers is er Belvedere di Murgia Timone, aan de overkant van de Gravina-kloof. Dit uitzichtpunt bereik je via een wandelpad of door de hangbrug over te steken. Vanaf hier zie je Matera zoals je het in films ziet, dramatisch tegen de steile kliffen aangeplakt.
#6 Gravina di Matera en de hangbrug
De Gravina di Matera is de kloof die het landschap van Matera zo kenmerkt. Het is een spectaculaire scheur in het landschap die natuur en stad letterlijk van elkaar scheidt. Aan de ene kant vind je de eeuwenoude stad, met zijn eeuwenoude huizen en kerken die tegen de rotsen zijn gebouwd. Aan de andere kant ligt het ruige Parco della Murgia Materana, een natuurgebied vol grotten en wandelpaden. De Gravina zelf is uitgesleten door duizenden jaren watererosie en vormt vandaag de dag een groen lint dat door de droge, rotsachtige omgeving snijdt.
Voor wie durft, is de hangbrug over de kloof een absolute must. Deze wiebelende metalen constructie hangt tientallen meters boven de rivier en biedt een spannend uitzicht op de steile rotswanden en de stad erboven. De brug verbindt de stad met de wandelpaden in het natuurpark en is populair bij wandelaars die hier de natuur willen opzoeken. De tocht begint aan de rand van Matera en daalt af naar de bodem van de kloof. Na de oversteek klim je weer omhoog naar een reeks uitzichtpunten die je een prachtig perspectief op de stad geven.
Hoewel de brug stevig is, is het niets voor mensen met hoogtevrees. En let op: bij slecht weer of harde wind kan hij gesloten zijn. Draag stevige schoenen en neem genoeg water mee, vooral in de zomer wanneer het hier snel heet wordt. De wandeling zelf is gratis, maar je kunt ook kiezen voor een gids die onderweg meer vertelt over de geschiedenis en geologie van de kloof.
#7 Parco della Murgia Materana
Aan de overkant van de Gravina ligt het Parco della Murgia Materana, een uitgestrekt natuurgebied waar je moeiteloos uren kunt hiken. Dit park, dat meer dan achtduizend hectare beslaat, combineert ruige natuur met een diepe historische laag. Het landschap is een mix van kalksteenrotsen, grotten en graslanden, afgewisseld met steeneiken en wilde bloemen. In de lente kleurt alles groen en bloeien er overal orchideeën. Roofvogels zoals slechtvalken cirkelen boven je hoofd, op zoek naar prooi tussen de rotsen.
Wat dit park zo bijzonder maakt, is dat je er niet alleen komt voor de natuur. Verspreid over het gebied schijnen meer dan honderdvijftig rotskerken te liggen, sommige zo klein dat je ze bijna over het hoofd zou zien. Andere zijn juist rijk versierd met fresco’s en dateren uit de middeleeuwen. Ze vertellen verhalen over kluizenaars, pelgrims en oude gemeenschappen die hier ooit woonden.
Een hoogtepunt is het Belvedere di Murgia Timone, een uitzichtpunt waar je Matera vanaf de overkant van de kloof kunt zien. Hier begrijp je pas echt hoe de stad en het landschap in elkaar overlopen. Het pad ernaartoe is ruig, maar de beloning is groot. De meeste wandelroutes in het park zijn goed gemarkeerd, maar het is makkelijker navigeren met een online kaart.
Het park is gratis toegankelijk, maar voor sommige activiteiten, zoals speleologie of vogelspottochten, kun je een gids boeken. Beste tijden om te gaan zijn het voorjaar en het najaar, wanneer de temperaturen aangenaam zijn en de natuur op zijn mooist is.
