Gniezno is misschien niet de eerste stad waar je aan denkt bij een vakantie naar Polen, maar juist dat maakt het zo interessant. Dit is waar Polen begon – letterlijk. In deze voormalige hoofdstad liggen de wortels van het land, met kroningen van koningen, het graf van Sint-Adalbert en een kathedraal die al meer dan duizend jaar een belangrijke rol speelt.
Daar bovenop heeft Gniezno een rustig en compact centrum, waar je langs kleurrijke gevels, bronzen konijnen en gezellige terrassen loopt. Er is zelfs een historisch locomotiefdepot waar je tussen stoomtreinen kunt rondlopen. En wie de diepte in wil, maakt een dagtrip naar Ostrów Lednicki, waar Polen volgens velen écht is ontstaan. In deze blog lees je wat je allemaal kunt doen in Gniezno – van must-sees tot verborgen plekken, en waarom deze kleine stad absoluut een plek op je reisschema verdient.
Waar staat Gniezno om bekend?
Gniezno is geen grote stad, maar wél een van de historisch belangrijkste van Polen. Het was de allereerste hoofdstad van het land, het beginpunt van de Poolse staat én de plek waar de eerste koningen werden gekroond. Het graf van Sint-Adalbert, de Poolse patroonheilige, ligt hier nog steeds. Daarmee is dit misschien wel de meest historische bestemming van Polen en aan de vele schoolklassen tijdens mijn bezoek te merken, is deze geschiedenis een essentieel onderdeel van het Poolse schoolcurriculum.
Als je Polen een beetje wilt begrijpen, moet je eigenlijk in Gniezno beginnen. Hier begon het allemaal: koningen, kerstening, nationale symboliek. In het jaar 1025 werd Bolesław I hier tot koning gekroond. Hoewel dat Gniezno misschien niet per se tot de toenmalige hoofdstad maakt en de historische waarheid wat genuanceerder ligt, wordt het nu wel trots de eerste hoofdstad van Polen.
De kathedraal is het middelpunt van de stad. Niet omdat het de mooiste kerk is die je ooit gaat zien, maar omdat hier het graf van Sint-Adalbert ligt. Deze missionaris uit de tiende eeuw werd in Pruisen vermoord en geldt als nationale held. Zijn leven wordt in detail verteld op de bronzen deuren van de kathedraal, een middeleeuws kunstwerk dat leest als een eeuwenoud stripverhaal.
Overnachten in Gniezno
Tijdens mijn bezoek aan Gniezno sliep ik in Pietrak Hotel, een klassiek hotel aan de levendige hoofdstraat van de stad. De locatie kon niet beter: midden in het centrum, op loopafstand van alle bezienswaardigheden. Het hotel heeft een authentieke uitstraling, met ouderwetse meubels, zware gordijnen en een sfeer die je terugbrengt naar vroeger tijden.
Tegelijk is Gniezno compact genoeg om in één dag te verkennen, dus je hoeft er niet per se te blijven slapen. Je kunt Gniezno ook prima als dagtrip doen vanuit Poznań, dat op slechts een half uur met de trein ligt. In die stad is het aanbod aan hotels net iets uitgebreider. Boek daar een van de mooie themakamers van City Solei Boutique Hotel of Hotel Kolegiacki met het fenomenale uitzicht vanaf het dakterras.
Wat te doen in Gniezno: 10 bezienswaardigheden en tips
#1 Bezoek de Gniezno Kathedraal
Je hoeft geen liefhebber van kerken te zijn om in te zien hoe belangrijk deze plek is voor Polen. De kathedraal van Gniezno speelt al meer dan duizend jaar een hoofdrol in de Poolse geschiedenis. Hier ligt de heilige Adalbert begraven en werden de eerste Poolse koningen gekroond, waaronder Bolesław de Dappere in het jaar 1025. Voor Polen is dit een nationaal symbool – en dat alleen al maakt deze bezienswaardigheid de highlight van Gniezno.
De huidige gotische kerk stamt uit de veertiende eeuw of is een replica van na de Tweede Wereldoorlog, maar staat op de fundamenten van eerdere kerken uit de tiende eeuw. Binnen zie je barokke kapellen, oude graftombes en klassieke gotische gewelven, zonder al te veel opsmuk. Verwacht geen overweldigende pracht, maar wel een plek met historisch gewicht. Bij de ticket office kun je een audiogids of rondleiding regelen, wat het bezoek interessanter maakt – zeker als je meer context zoekt bij wat je ziet. De kathedraal zelf is gratis te bezoeken, maar voor bijvoorbeeld de catacombes, kathedraaltoren en Gniezno-deuren heb je een ticket nodig.
#2 Beklim de kathedraaltoren
Voor het beste uitzicht over Gniezno moet je de benen aan het werk zetten. Via verschillende trappen klim je omhoog in de zuidelijke toren van de kathedraal. De klim is steil maar kort, en onderweg zie je het oude mechaniek achter de kerkklokken en historische foto’s van de Poolse Paul Johannes Paulus II.
Boven wacht een panorama dat de moeite dubbel en dwars waard is. Je kijkt uit over de rode daken van Gniezno, het groene landschap van Wielkopolska en het glinsterende Jelonekmeer aan de rand van de stad. Tickets koop je bij het kleine bezoekerscentrum naast de kerk.
#3 Bekijk de Gniezno-deuren in detail
Je loopt er bijna voorbij als je het niet weet: aan de zuidzijde van de kathedraal hangen twee zware bronzen deuren die tot de topstukken van middeleeuwse kunst behoren. De Gniezno-deuren zijn gemaakt rond het jaar 1175 en vertellen in achttien panelen het levensverhaal van Sint-Adalbert, van zijn jeugd tot zijn dood als martelaar. In een tijd waarin de meeste burgers niet konden lezen, werd op deze manier het verhaal verteld als een historisch stripboek.
Omdat de deuren onderdeel zijn van de gevel, kun je ze alleen op afstand bekijken. Maar wie ze écht goed wil zien, gaat even langs het kathedraalmuseum ernaast. Daar staan replica’s op ware grootte, met (Poolse) uitleg per scène. Je ziet details die je bij de deuren zelf misschien niet eens zou zien.
#4 Volg de konijnen op de Koninklijke Route (Trakt Królewski)
Overal in Gniezno zie je ze: kleine bronzen konijnen die verscholen zitten op stoepjes, op bankjes of naast lantaarnpalen. Ze zijn er niet zomaar kunst voor de sier, maar als onderdeel van de Trakt Królewski – de Koninklijke Route. Deze stadswandeling voert je langs de belangrijkste plekken van Gniezno, met onderweg standbeelden van oude Poolse koningen en dus die verrassende konijnen.
Elk konijn vertelt iets over het verleden of (misschien nog wel leuker) een lokaal verhaal, en via een app kun je onderweg audiofragmenten beluisteren. De route is niet strak omlijnd – je kunt hem in je eigen tempo en volgorde aflopen. Mijn favorieten? Het Napoleon-konijn vlakbij het huis waar Napoleon ooit zou hebben verbleven en het dronken konijn op de Stary Rynek (centrale marktplein) dat verwijst naar de voormalige drankfabriek die hier zat.
#5 Dwaal door de oude stad
De binnenstad van Gniezno is compact, rustig en heerlijk overzichtelijk. Geen grote ketens of drukke winkelstraten, maar smalle steegjes, gekleurde gevels en een fotogeniek marktplein. Centraal door de stad loopt een hoofdstraat, dwars over het oude marktplein en naar de imposante kathedraal. Langs deze straat en op het marktplein vind je de meeste gezelligheid met volle terrassen en restaurants.
De Stary Rynek, dat oude marktplein, is de duidelijke eyecatcher van zowel deze hoofdstraat als de heel oude staat. Je vindt er pastelkleurige huizen, gezellige terrassen, historische gebouwen en lijnen op de grond die herinneringen aan de vroegere inrichting van het plein.
#6 Maak een wandeling langs het Jelonekmeer
Zin in even rust tussen het sightseeën door? Loop dan richting het Jelonekmeer, net buiten het centrum. Je bent er zo: tien minuten vanaf de kathedraal en je staat aan het water. Rond het meer ligt een vlak pad van zo’n twee kilometer, perfect voor een korte wandeling of gewoon een rondje slenteren. Opvallend veel locals lopen hier in het weekend of eind van de dag hun hardlooprondje.
Wat dit plekje extra leuk maakt: je hebt vanaf hier een mooi zicht op de kathedraal, die hoger ligt en zich goed leent voor een foto. Vooral rond zonsondergang levert dat mooie beelden op, al was die tijdens mijn bezoek helaas te bewolkt voor een mooi kleurenspektakel. Voor wie op zoek is naar de meest toeristische foto in Gniezno, moet je ook hier zijn. De bekende toeristenletters die Gniezno spellen, vind je ook langs het meer.
#7 Drink een lokaal biertje bij Dobry Browar
Na een dag vol koningen, kerken en konijnen is het tijd om voor een rustmomentje in een van de lokale hotspots. Wat dacht je van een lekker lokaal biertje? Daar weten ze bij Dobry Browar wel raad mee. Deze lokale microbrouwerij ligt in het centrum van Gniezno en brouwt ter plekke een verrassend assortiment ambachtelijke bieren. Van een frisse pils tot een stevige IPA, een kruidige witbier of een stout met koffietonen – de kaart wisselt regelmatig en alles wordt met aandacht gebrouwen.
Binnen kijk je uit op de glimmende ketels en kun je je eigen biertje aan de wand tappen. Er is ook een verrassend fijne kaart, waarvan ik de burgers absoluut kan aanraden. Voor mij als vegetariër was het helemaal perfect dat twee van de burgers als lekkere vegetarische variant kunnen worden besteld.
#8 Bezoek het Locomotiefdepot van Gniezno
Zin in iets totaal anders dan geschiedenisboeken en kerken? Zet dan koers naar het oude locomotiefdepot van Gniezno. Dit terrein stamt uit 1875 en was ooit een belangrijk knooppunt voor de Poolse spoorwegen. Nu is het deels open voor publiek en voelt het alsof je een filmset binnenstapt. Denk: vervallen loodsen, een gigantische draaischijf voor locomotieven en rijen oude wagons in verschillende stadia van verval en restauratie. Het hoogtepunt is de ronde locomotiefloods – de grootste in zijn soort in Europa.
Mocht je in mei in de buurt zijn: tijdens de Stoomdagen komt het hele terrein tot leven met werkende treinen, demonstraties en zelfs ritjes voor bezoekers. Helaas is het Locomotiefdepot niet het hele jaar geopend en dus niet tijdens mijn bezoek aan Gniezno buiten het hoogseizoen, dus het is aan te raden dit tevoren even te controleren.
#9 Duik de geschiedenis in bij Ostrów Lednicki en het Wielkopolska Ethnographic Park
Voor wie meer wil dan een historische stadswandeling wacht een geweldige dagtrip net buiten Gniezno. Bezoek eerst Ostrów Lednicki, een eiland in het Lednicameer dat wordt gezien als de geboorteplek van Polen. Hier woonde hoogstwaarschijnlijk Mieszko I, de eerste Poolse heerser, en volgens historici vond mogelijk eerst zijn zo historisch cruciale doop plaats – het officiële begin van christelijk Polen. Je vaart met een pontje naar het eiland en wandelt langs oude muren, ruïnes van een paleis en een nagebouwde houten hutten, allemaal midden in het groen en omringd door water.
Op nog geen tien minuten rijden ligt het Wielkopolska Ethnographic Park in Dziekanowice. Dit is een ontzettend fotogeniek openluchtmuseum waar je door een negentiende-eeuws plattelandsdorp loopt, compleet met houten huizen, een molen, een schooltje en een kerkje. Alles is ingericht alsof je zo bij iemand in het verleden op bezoek bent. In het hoogseizoen zijn er demonstraties van oude ambachten en je kunt lokale producten kopen. Vergeet ook niet het oude landhuis aan de rand van het museum te bezoeken.
Samen geven deze twee plekken buiten Gniezno een unieke inkijk in het Poolse verleden – zowel het koninklijke als het dagelijkse leven. Een aanrader dus voor geschiedenisliefhebbers!
#10 Word verliefd op het kleurrijke Poznań
Na Gniezno is s een logische en verrassend leuke volgende stop. Deze stad ligt op slechts een half uur met de trein, en voelt direct veel groter en bruisender – zonder z’n charme te verliezen. Het oude marktplein van Poznań is een van de mooiste van Polen, met pastel kleurige gevels, een indrukwekkend stadhuis en elke dag om twaalf en drie uur een geitenspektakel op de klokkentoren. Letterlijk: twee mechanische geiten botsen er met hun horens tegen elkaar. Een gek, maar ontzettend typerend schouwspel!
Poznań zit vol contrasten: historische kerken en kastelen naast street art, moderne koffiezaken en culturele hubs. Een must-visit is wat mij betreft de Stary Browar, een oud fabriekspand omgetoverd tot kunstcentrum en shopping mall. De stad is compact en perfect te voet te verkennen. Ook qua eten zit je goed: probeer zeker de beroemde Sint-Maartenscroissant en ga voor diner met lokale, Poolse wijnen naar het heel leuk ingerichte Ptasie Radio.
Ik bezocht Poznan, Gniezno en omgeving op uitnodiging van Poolse Organisatie voor Toerisme.
