Op de lijst van mooiste dorpen van Spanje pronken veel dorpen, maar Santillana del Mar in Cantabrië is misschien wel een van de meest bezochte daarvan. Dit pittoreske dorp in Noord-Spanje kenmerkt zich door een prachtig bewaard gebleven dorpskern waar je je haast in de middeleeuwen waant. Maar bezoekers gaan hier ook heen vanwege de mooie combinatie met een bezoek aan de grotten van Altamira, beroemd om de prehistorische rotstekeningen. Lees in deze blog meer over Santillana del Mar en ontdek waarom dit zich een van de mooiste dorpen van heel Spanje mag noemen.
Waar ligt Santillana del Mar in Spanje?
Santillana del Mar is een pittoresk dorpje gelegen in de autonome regio Cantabrië, in het noorden van Spanje. Het dorp ligt ongeveer 20 kilometer ten westen van de stad Torrelavega en op ongeveer 30 kilometer afstand van de Cantabrische hoofdstad, Santander. De nabijheid van Santander biedt gemakkelijke toegang tot de luchthaven en de veerdiensten voor reizigers die Santillana del Mar willen bezoeken. Ondanks dat de naam anders doet vermoeden, ligt Santillana del Mar niet direct aan zee, maar op een paar kilometer afstand van de kust.
Parkeren kan op verschillende parkeerplaatsen in en om het oude centrum. Let er wel op dat deze parkeerplaatsen vrijwel allemaal betaald zijn en je alleen met muntgeld bij de automaten of een Spaanse app kan betalen. Campers kunnen terecht bij de officiële camperplaats, maar wij raden liever deze groene parkeerplaats van een ontzettend vriendelijke eigenaar aan. Die plek is goedkoper en heeft een betere ligging. Op beide plekken mag je met je camper overnachten.
Waar staat Santillana del Mar om bekend?
#1 Mooi bewaard gebleven middeleeuws dorp
Santillana del Mar staat bekend als een van de mooiste dorpen van Spanje. Het dorp staat niet voor niets op de prestigieuze lijst van ‘Los Pueblos más Bonitos de España’ (de mooiste dorpen van Spanje). Deze erkenning is niet ongegrond, want wie een bezoek brengt aan dit historische dorp, wordt onmiddellijk getransporteerd naar een tijd waarin de middeleeuwse charme en architectuur het dagelijks straatbeeld definieerden.
De authenticiteit en de goed bewaarde staat van het dorp zijn ongeëvenaard. Wandelend door de geplaveide straatjes is het gemakkelijk om je voor te stellen hoe het leven honderden jaren geleden was. De straten zijn gevuld door vele herenhuizen uit voornamelijk de veertiende tot achttiende eeuw. Deze huizen hebben verschillende bouwstijlen en vormen samen een schilderachtig geheel dat talloze bezoekers trekt.
Santillana del Mar is bijzonder fotogeniek. Het voelt haast aan als een openluchtmuseum in plaats van een normaal Spaans dorp. Dat is misschien niet in de laatste plaats door de vele bezoekers en toeristische winkels met lokale specialiteiten, want Santillana wordt druk bezocht. Helaas doet dat voor sommigen ook wel flink af aan het romantische en authentieke karakter van het dorp.
#2 De grotten van Altamira
Waar Santillana del Mar naast haar middeleeuwse dorpskern nog meer om bekend staat? Net buiten het dorp liggen de beroemde grotten van Altamira. Deze grotten zijn een van de belangrijkste prehistorische sites van Europa. In deze grotten zijn enkele van de oudste en best bewaarde rotstekeningen gevonden. De kunstwerken worden geschat op meer dan 15.000 jaar oud!
#3 Het dorp van de drie leugens
In vrijwel ieder artikel over Santillana del Mar wordt het ook wel het ‘dorp van de drie leugens’ genoemd. De naam zou ten onrechte verwijzen naar heilig (‘santa’), vlak (‘llana’) en zee (‘mar’), want niets van die drie zouden kloppen. Hoewel deze grap vaak wordt herhaald, is die wat ons betreft niet heel erg geslaagd.
Santillana is inderdaad niet vlak, maar best heuvelachtig. Het ligt misschien niet direct aan zee, maar wel behoorlijk dichtbij. Ook is het dorp juist wel naar een heilige vernoemd. Het dorp is namelijk gegroeid rondom het heiligdom van Santa Juliana, waarvan de oorsprong teruggaat tot de achtste eeuw. De naam is een verbastering van Santa Juliana en is dus juist wel een verwijzing naar een heilige.
De mooiste dorpen van Spanje
Genesteld in het hart van de noordelijke regio Cantabrië, siert Santillana del Mar de prestigieuze lijst van ‘Los Pueblos más Bonitos de España’. Deze lijst is een soort kwaliteitskeurmerk met de beste dorpen op het gebied van toerisme en erfgoedbehoud. Het is geen kleine prestatie om op deze lijst te staan. Dorpen moeten aan strikte criteria voldoen, waaronder een bevolking van minder dan 15.000, erkend architecturaal of natuurlijk erfgoed, en een grote inzet voor behoud hiervan.
Het dorp heeft een middeleeuwse architectuur die prachtig bewaard is gebleven en je straat na straat terugvoert in de tijd. Het lijkt meer op een openluchtmuseum dan een normaal Spaans dorp. Daarmee is Santillana del Mar een typisch voorbeeld van de pareltjes op de lijst van Los Pueblos más Bonitos de España.
Wat te doen in Santillana del Mar
#1 Wandel door de oude straten
De belangrijkste bezienswaardigheid van Santillana del Mar is de oude dorpskern die vooral neerkomt op twee lange hoofdstraten. Het historische hart werd als in 1889 aangemerkt als een Historisch-Artistieke Site in 1889, wat een van de redenen is dat het zo goed bewaard is gebleven. Ook de restauraties ondernomen door Graaf Güell in 1927 hebben hieraan een belangrijk steentje bijgedragen.
De dorpskern van Santillana del Mar bestaat uit twee straten die een Y vormen en die elk een specifieke functie vertegenwoordigen. Eén straat leidt naar de Plaza Mayor, vroeger bekend als de Plaza del Mercado, het civiele hart van het dorp. De andere, Calle del Canton, leidt naar het religieuze centrum, gemarkeerd door de indrukwekkende Collegiate Church of Santa Juliana.
De gebouwen in de straten dateren uit de veertiende tot achttiende eeuw. Vooral de huizen uit de achttiende eeuw springen in het oog. Ze laten een stuk meer rijkdom zien en zijn dan ook gebouwd door ‘indianos’, Spanjaarden die in de Amerika’s fortuin maakten en terugkeerden naar hun geboortedorpen. De honingkleurige gevels, verfraaid met wapenschilden en gietijzeren balkons, dateren uit een tijd van adel en prestige.
#2 Verwonder je over de grotten van Altamira
De ontdekking van de Grotten van Altamira markeert een belangrijke bladzijde in de geschiedenis van de prehistorische kunst. De prachtige rotstekeningen van 15.000 jaar oud die binnen de 270 meter lange en tot zes meter hoge grotwanden zijn gevonden, behoren tot het UNESCO Werelderfgoed.
De grotten zijn toevallig ontdekt in 1879 door de dochter van markies Don Marcelino Sanz de Sautuola, een landeigenaar en amateurarcheoloog. Honderdvijftig afbeeldingen van bizons, herten, paarden en everzwijnen, allemaal vervaardigd in tinten zwart, oker en rood, sieren de grotwanden. Menselijke figuren ontbreken, wat het mysterie van deze kunstwerken alleen maar vergroot.
Voor Don Marcelino begon een jarenlange strijd om de authenticiteit van deze kunstwerken te bewijzen. Zijn beweringen dat de tekeningen uit het paleolithicum stamden, werden met scepticisme ontvangen. Beschuldigingen van vervalsing achtervolgden hem tot vijftien jaar na zijn dood, want pas toen werd de ouderdom van de rotstekeningen erkent.
De toegang tot de echte grotten van Altamira is beperkt, een gevolg van de kwetsbaarheid van de tekeningen. In de jaren ’60 en ’70 begonnen de tekeningen kleur te verliezen en te verdrogen. Het klimaat in de grot werd verstoord door de ademhaling van bezoekers. De Spaanse regering beperkte daarom drastisch de toegang om de kunstwerken te beschermen. Dat leidde tot zo’n lange wachtlijst voor bezoekers dat vlakbij een nauwkeurige replica is gebouwd. Tegenwoordig kunnen bezoekers dit museum bezoeken en op deze manier toch een blik werpen op de tekeningen.
#3 Bekijk de Colegiata Santa Juliana
Aan het ene uiteinde van het dorp pronkt de kerk Colegiata Santa Juliana, een nationaal monument met Romaanse architectuur. Het is vernoemd naar de heilige Juliana van Nicomedië van wie wordt gezegd dat haar resten naar deze kerk hier rusten. Na haar dood kwamen haar stoffelijke resten in Napels terecht, maar ze zouden later naar deze kerk zijn verplaatst. Leuk weetje: de moeder van Willem van Oranje, onze Vader des Vaderlands, is naar deze heilige vernoemd.
De huidige kerk is in de twaalfde eeuw gebouwd en later uitgebreid. In de dertiende eeuw is bijvoorbeeld de klokkentoren toegevoegd en in de zestiende eeuw werd het altaar gebouwd. Tijdens een bezoek kan je zowel het klooster uit de dertiende eeuw als de kerk bekijken. Overigens zijn ze niet altijd gelijktijdig en de hele dag geopend in verband met diensten en de Spaanse siësta-tijden. Bijzonder mooi is de kloosteromgang met gotische bogen en ook het altaar in de kerk zal je direct opvallen.
#4 Overnacht in een van de twee paradors
In veel historische plaatsen in Spanje kan je overnachten in een parador, maar in Santillana del Mar zijn er zelfs twee te vinden. Een parador is een luxe hotel dat vaak is gevestigd in een historisch gebouw, zoals een kasteel, paleis, klooster, of ander monumentaal pand. Het zijn unieke plekken om te overnachten, doordrenkt met de geschiedenis en cultuur van de bestemming. In Santillana del Mar moet je daarvoor aan het Plaza Mayor zijn.
Parador de Santillana Gil Blas is gevestigd in een prachtig pand uit de zeventiende eeuw. Dit was ooit de Casa Barreda-Bracho, een herenhuis in barokstijl. Het werd in de zeventiende eeuw gebouwd door de Barreda-Bracho-familie. Hun familiewapen prijkt nog altijd op de voorgevel. In 1946 werd het in gebruik genomen als parador-hotel.
Niet veel verderop ligt Parador Santillana del Mar. Dit hotel is gebouwd in de oude stijl van de Santillana, maar relatief nieuw. Overigens zijn er in meer hotels in Santillana gevestigd in historische gebouwen, zoals Hotel Altamira ook aan het Plaza Mayor.
#5 Bezoek het Plaza Mayor
In het hart van Santillana del Mar ligt het Plaza Mayor, een centraal plein omringd door statige paleizen en gebouwen. Het was ooit bekend als het Plaza Mercando, genoemd naar de markt die hier plaatsvond. Tegenwoordig trekt het vooral bezoekers vanwege de mooie gebouwen en de restaurants en bars rondom het plein.
We noemden al de historische hotels aan dit plein, maar je vindt hier nog meer statige paleizen en barokke huizen. Het Hotel Altamira is gevestigd in het Valdivieso-paleis en ook Parador Hotel Gil Blas is gehuisvest in een paleis, namelijk van de Barrecha-Brancho-familie. Het meest in het oog springend zijn de twee middeleeuwse torens, de Torre del Merino en Torre de Don Borja.
#6 Probeer de regionale specialiteiten
De dorpskern van Santanilla wordt zo druk bezocht door toeristen dat vrijwel ieder historisch gebouw tegenwoordig een restaurant, hotel of winkeltje is. Als je op zoek bent naar een leuk souvenir van je reis of iets zin hebt in iets lekkers, dan raden we je aan om een van de regionale specialiteiten te kopen bij een van deze winkels of op een terrasje te proberen.
Begin je culinaire ontdekkingsreis met de verschillende kazen uit de regio. De Liebana is een halfharde kaas, gemaakt van volle koemelk, met een rijke en romige smaak. Daarnaast zal de Picón Bejes-Tresviso, een blauwaderkaas gemaakt van een mix van koemelk, schapenmelk en geitenmelk, de harten van kaasliefhebbers sneller laten kloppen.
Voor iets zoets moet je de quesada pasiega proberen. Dit is een regionale taart die doet denken aan cheesecake. Het wordt gemaakt van boter, suiker, melk, bloem, eieren en ricotta of kwark, vaak op smaak gebracht met kaneel en citroenschil.
En laten we de sobao pasiego niet vergeten, een populaire sponsachtige cake uit Cantabrië. De zachte textuur en de subtiele smaak van citroenschil en anijslikeur of rum maken het een favoriet bij zowel de lokale bevolking als bezoekers.
#7 Loop het gratis Museo Jesús Otero binnen
Vlakbij het de kerk van Santa Juliana vind je een museum gewijd aan het werk van de Spaanse lokale beeldhouwer, Jesús Otero. Hoewel het museum misschien niet groots is qua omvang, is de toegang gratis en daarmee is dit een leuke stop om te maken als je hier toch langsloopt.
In de tuin vind je al verschillende sculpturen en ook binnen staan er meerdere tentoongesteld. In totaal zijn er ongeveer 50 beeldhouwwerken van Otero te zien, vooral uit de latere jaren van zijn leven. De kunstenaar schonk enkele maanden voor zijn overlijden al zijn overgebleven werken aan het museum.
#8 Loop (een deel van) de Pelgrimsroute naar Santiago de Compostela
In Santillana zie je opvallend veel bezoekers met grote rugtassen en zware wandelschoenen, of op een fiets met achterop grote bepakking. Waarom? Het dorp is onderdeel van de beroemde Pelgrimsroute van de Spaanse Pyreneeën naar bedevaartsoort Santiago de Compestela.
Leuk om te weten: er lopen twee routes door het noorden van Spanje naar Santiago de Compostela. De traditionele hoofdroute ligt wat landinwaarts en de secundaire route, de Camino del Norte, loopt meer langs de kust. Het is de Camino del Norte die langs Santillana del Mar leidt.
Als het je leuk lijkt om ook een fysieke activiteit te ondernemen, dan biedt deze wandelroute een unieke ervaring. Je hoeft natuurlijk niet meteen de de hele route te lopen – dat kost je dagen, weken – maar een stukje ervan biedt al een mooie blik op het landschap van Cantabrië.
