Het baroktheater is een van de verborgen parels van Český Krumlov. Het is het oudste baroktheater ter wereld dat onveranderd de tijd heeft doorstaan. Waar de meeste theaters uit die tijd zijn afgebrand door het gebruik van vuur in theaterstukken of zijn aangepast aan moderne tijden, heeft in het theater van Český Krumlov letterlijk de tijd stilgestaan. Het is daarmee een unieke plek om te bezoeken, maar dat wordt niet heel vaak gedaan. Hoewel het als kasteeltheater onderdeel is van de meest bezochte bezienswaardigheid in de stad, weten maar weinig bezoekers van deze prachtige plek. Wij vertellen jou in deze blog precies waarom je deze plek moet bezoeken en natuurlijk ook hoe je dat doet.
Het oudste baroktheater ter wereld
De oorsprong van het kasteeltheater van Český Krumlov gaat terug naar de tijd dat de familie Von Eggenberg in het kasteel woonde. In 1680-1682 liet prins Johan Christiaan I von Eggenberg een theater bij zijn kasteel bouwen en bracht hij een eigen theatergroep onder in het kasteel. Het zeventiende-eeuwse kasteeltheater was nog van hout gemaakt en kreeg pas honderd jaar later zijn huidige vorm. De Von Eggenbergs stierven uit en uiteindelijk kwam het kasteel in handen van de rijke Schwarzenbergs.
Prins Josef Adam van Schwarzenberg was verantwoordelijk voor een grootschalige verbouwing van 1765 tot 1766, waarbij hij een extravagant theater bouwde dat niet zou hebben misstaan in Wenen. Hij wilde dan ook dat zijn hof zich zou kunnen meten aan het keizerlijke hof in Wenen en dat zijn kasteeltheater passend zou zijn voor zijn grote theaterliefde. Voor zijn theater liet hij de beste artiesten overkomen en stelde hij een heel leger aan personeel in. Talentvolle kinderen van zijn kasteelpersoneel liet hij zelfs opleiden in Italie om vervolgens in zijn theater te komen werken.
Dat personeel was nodig om de grootschalige theatervoorstellingen te kunnen draaien. Zo waren er mensen voor de echte paarden en andere dieren die in de voorstelling terugkwamen, maar vooral voor de bijzondere machinerie. Het theater had een bijzonder ingenieus systeem waarmee decors konden worden vervangen, artiesten via valse deuren in de vloer op en af het podium konden, kinderen als engelen door de lucht vlogen, geluidseffecten konden worden gemaakt, etc. Bijzonder is dat al deze systemen nog steeds aanwezig zijn en werken. Tijdens een bezoek aan het theater krijg je een kijkje onder het podium en zie je waar het zit en hoe het werkt. Wist je dat ze met dit ingenieuze systeem in de achttiende eeuw in het baroktheater van Český Krumlov het podium in tien tot twaalf seconden wisten om te bouwen?
Het theater werd ruim dertig jaar gebruikt door prins Josef Adam, die overigens ook wel eens zelf op het podium klom en een goed operazanger was. Hij liet ook de beroemde Cloak Bridge van Český Krumlov bouwen, zodat hij en zijn familie overdekt vanaf het kasteel naar de prinselijke loge in het theater konden lopen. Voor de prachtige loge werd een gordijn gehangen, waarmee de prins zijn ongenoegen over een slecht stuk kon uiten. Ging het gordijn dicht, dan werd de avond afgebroken en vertrok iedereen naar huis. Het stuk voldeed dan niet aan de Weense standaarden van de prins.
Als onderdeel van zijn spectaculaire feesten die wel een week konden duren, werden in het theater voorstellingen van wel acht uur gegeven. Die feesten herleven tegenwoordig nog steeds tijdens het jaarlijkse barokfestival in juni. Tijdens dat festival en een ander barokgerelateerd festival in het najaar wordt het theater gebruikt zoals het in de tijden van prins Josef Adam werd gedaan. Historici zorgen ervoor dat er alleen opera’s worden gekozen die ook in die tijd in dit theater al werden opgevoerd. Er worden replica’s gemaakt van de oude kostuums – er zijn nog zeshonderd originele kostuums bewaard gebleven! – en de 250 jaar oude decors worden gebruikt zoals ze ook toen werden gebruikt.
Waarom het theater van Český Krumlov als enige de tijd heeft doorstaan? De meeste theaters gingen in de achttiende eeuw in vlammen op door het gebruik van vuur, kaarsen en zelfs vuurwerk tijdens de voorstellingen. In het baroktheater van Český Krumlov stonden daarom in de coulissen altijd tonnen water klaar en vlak naast het theater werd een grote fontein aangelegd, zodat er altijd bluswater gereed was. En in die Cloak Bridge naar het kasteel zaten een soort branddeuren om te voorkomen dat een eventuele brand zou overslaan naar het kasteel. Uiteindelijk is dat allemaal nooit nodig geweest en doorstond het theater deze risico’s.
Maar daarin was het natuurlijk niet het enige baroktheater. De meeste theaters werden in de eeuwen erna aangepast aan de moderne smaak en techniek. Als een van de weinige theaters bleef in dat van Český Krumlov de tijd stilstaan. Simpelweg omdat de kasteelbewoners na prins Josef Adam niet zulke theaterliefhebbers waren. De Schwarzenbergs vonden het theater ook wat te groot en bouwden in hun kasteel Hlluboka, niet ver van Krumlov, een meer bescheiden familietheater dat hun voorkeur had. Het baroktheater werd daardoor eeuwenlang niet meer gebruikt. Totdat het vanaf 1966 door de sovjet-regering werd gerestaureerd om voor volksfestivals te worden gebruikt. Die restauratie is nog steeds in volle gang en op dit moment is ongeveer 70% van het theater gerestaureerd.
Inmiddels heeft Český Krumlov ook een modern theater, ook weer met allerlei moderne techniek. In de kasteeltuin staat namelijk een groot openluchttheater dat 360 °C kan draaien. Overigens is dat niet naar wens van UNESCO, want onderdeel van een UNESCO-vermelding is de eis dat er geen moderne aanpassingen komen. Er is een deadline gesteld om het theater af te breken onder de dreiging dat Krumlov anders van de Werelderfgoedlijst wordt geschrapt.
Een bezoek aan het baroktheater
Het theater is open voor bezoekers en niet alleen tijdens de barokfestivals in Krumlov. Je kan een rondleiding van ongeveer 50 minuten door het theater krijgen. Een gids vertelt je dan meer over het theater en de machinerie, je kijkt onder het podium naar de techniek en bekijkt op filmpjes van een opvoering tijdens het festival hoe de decors worden gewisseld. Een ticket kost 250 Tsjechische kronen (iets minder dan € 10) en kan je bij de kassa van het theater kopen.
Wij hebben begrepen dat de tours alleen in het hoogseizoen worden gegeven en ook dan niet op alle dagen. Ook zijn de groepen vrij klein. Wil je zeker zijn van een ticket? Wij kochten er een online twee dagen tevoren via de officiële website van het kasteel.
Je vindt het theater aan het vijfde binnenplein van het kasteel, dus tussen de tuinen en de Cloak Bridge. Dat is ook waar de rondleiding begint en je moet verzamelen.
