Verstopt in het uiterste zuidoosten van Tsjechië tegen de Oostenrijkse grens ligt een van de mooiste plekken in het land: het Lednice-Valtice Cultuurlandschap. Het is een van de grootste landschapsparken ter wereld en staat op de UNESCO Werelderfgoedlijst. Het gebied was ooit eigendom van de vorsten van Liechenstein en zij hebben hier een bijzondere landschap van ruim 200 km² gecreëerd. Het park heeft twee indrukwekkende paleizen, een in Valtice en een in Lednice. Daaromheen en daartussen ligt een enorm landschap met een kasteelruïne, Romeins aquaduct, eeuwenoude plantenkas, tempels, jachthuizen, bossen, kapellen, een Moorse minaret, vijvers, beekjes en ga zo maar door. Maak vooral de omweg naar deze uithoek, want deze unieke plek in Zuid-Moravië is absoluut een aanrader.
Wist je dat: het Lednice-Valtice Cultuurlandschap een Wie Is De Mol?-locatie was in 2021? De kandidaten kregen in de tweede aflevering een rondleiding door Chateau Valtice en fietsen in de eerste aflevering door het landschapspark langs de bijzondere monumenten van de Liechtensteins.
Een kaart van het Lednice-Valtice Cultuurlandschap
Landgoed van de Liechtensteins
De Liechtensteins – ja, die van het huidige vorstendom Liechtenstein – hoorden ooit bij de rijkste en meest invloedrijke families in Oostenrijk en hebben hun stempel flink op de regio Moravië gedrukt. Hun belangrijke positie moest tot uiting komen in hun landgoederen, dus werd een enorm landschapspark ingericht.
Het begon met de aanschaf van een kasteel in Lednice in 1249. Ook het nabijgelegen Kasteel Mikulov kwam in hun bezit en hoewel zij dat kasteel uiteindelijk hebben verkocht, is Lednice 700 jaar lang familiebezit gebleven. Door de eeuwen heen werd steeds meer land in de omgeving bijgekocht. In de veertiende eeuw werd ook een kasteel in Valtice bij het grote landgoed gevoegd, waarmee het Lednice-Valtice Cultuurlandschap langzaam zijn huidige vorm kreeg.
In de vijftiende eeuw werd de familie steeds machtiger en waren er steeds meer familieleden op invloedrijke posities aan het Oostenrijkse hof te vinden. Het resultaat daarvan kwam in 1608, toen de Oostenrijkse keizer de familie de prinselijke status gaf. De kersverse prins van Liechenstein had inmiddels een enorm gebied in Moravië bij elkaar gekocht en kon de grote opbrengsten van al die landen inzetten voor grootse bouwprojecten in Lednice en Valtice. De kastelen werden door de eeuwen heen verbouwd, gesloopt, herbouwd, uitgebreid of gemoderniseerd en hoorden bij de mooiste van de honderden kastelen in Moravië.
De kastelen werden met elkaar verbonden door een laan van 6 kilometer, waarlangs citroenbomen werden gepland. Maar het bleef niet bij de twee kastelen en een laan. Het landgoed van de Liechtenstein-prinsen werd omgebouwd tot een enorm landschapspark waar de familie kon recreëren. Het moest het voorkomen krijgen van het ideale landschap, dus inclusief bossen, vijvers, paden en lanen, maar vooral veel monumenten die verspreid door het park werden opgericht. Want in het ideale romantische landschap ligt toch een kasteelruïne? Dan bouw je toch zelf een neppe ruïne! Maar ook een Romeins aquaduct, een Arabische minaret en Griekse tempel mogen niet ontbreken natuurlijk. Alles is met zorg gepland en gepositioneerd. Zo zijn er bijzondere doorkijkjes – vanaf de achterzijde van kasteel Lednice heb je bijvoorbeeld prachtig zicht op de veel verder gelegen minaret – en liggen veel van de kunstige gebouwen op aangelegde heuvels of belangrijke knooppunten van wandelpaden.
Het bijzondere gebied kreeg in 1996 een plekje op de UNESCO Werelderfgoedlijst vanwege deze unieke mix van natuur en bouwwerken in barokke, klassieke en neogotische stijl. Het was toen al lang niet meer in handen van de Liechtensteins, maar daarover zal je tijdens een van de tours door de kastelen en de tuinen niets horen. Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog confisqueerde de overheid alle eigendommen van Duitsers, Duits sprekenden en Nazi-collaborateurs. Hoewel Liechtenstein net als Zwitserland altijd neutraal is gebleven tijdens de oorlog, werd de Duits sprekende prins van Liechtenstein tot Nazi-collaborateur bestempeld, zodat de overheid zijn kastelen en eigendommen in onder andere Moravië kon innemen. De familie was gedwongen om hun hoofdresidentie te verplaatsen naar het vorstendom Liechtenstein en verloor het grootste deel van hun bezit. Na de val van de sovjet-regering in 1989 heeft de familie opnieuw geprobeerd om haar land terug te krijgen en nog altijd lopen hierover juridische procedures.
De paleizen van Lednice en Valtice
De kroonjuwelen van het cultuurlandschap van de Liechtensteins zijn de paleizen in Lednice en Valtice. Beide kastelen zijn opengesteld voor bezoekers. Het is zeker de moeite waard om op zijn minst een van de twee te bezoeken. Hoewel hun geschiedenis met elkaar verbonden is, zijn het twee heel andere kastelen. Valtice is een monumentaal barok kasteel in een kasteelpark met lanen en groene velden, terwijl Lednice en haar kasteelpark in een romantische neogotische stijl zijn gebouwd.
Kasteel Lednice
Lednice was het eerste kasteel van de Liechtensteins in deze regio. Het verouderde Middeleeuwse kasteel werd in de zeventiende eeuw gesloopt en vervangen voor een luxueus Renaissance-chateau. Dit kasteel bleek ruim honderd jaar later alweer niet langer te passen bij de smaak en status van de familie. Dus werd in de zeventiende eeuw weer een sloop- en bouwproject ingezet en kwam een barokkasteel tot stand. Wat je nu ziet, als je kasteel Lednice bezoekt is het werk van prins Alois II van Liechtenstein. Van 1846 tot 1858 verbouwde hij Lednice tot zijn zomerpaleis in een gotische stijl die in Engeland populair was. Hij stuurde zijn architect zelfs naar Engeland om daar de bouwstijl te bestuderen.
Bij Kasteel Lednice hoort een groot kasteelpark dat in eenzelfde romantische stijl is aangelegd. Er zijn vijvers gegraven en door het park lopen kronkelende wandelpaadjes. Bijzonder aan het park van Kasteel Lednice zijn de vele bouwwerken in het kasteelpark, vergelijkbaar met die in het meer uitgestrekte Lednice-Valtice Cultuurlandschap. Je vindt direct naast het kasteel een eeuwenoud Palmenhuis waar tropische planten groeien en verderop in het park staan bijvoorbeeld een Moors gebouw en minaret.
Kasteel Valtice
Terwijl Lednice steeds werd gesloopt en herbouwd, werd in Valtice vooral verbouwd en uitgebreid. Vanwege de dreiging uit het Ottomaanse Rijk werd dit kasteel ook zodanig versterkt dat het zich zou kunnen verdedigen bij een aanval, wat tegenwoordig op sommige plaatsen in de kelder nog te zien is aan de 2 meter dikke muren. Bij latere verbouwingen stond pracht en praal wel weer voorop, al is Valtice zeker van buiten niet zo uitbundig als Kasteel Lednice. Nadat de Liechtensteins Kasteel Valtice verloren aan het eind van de Tweede Wereldoorlog, werd het kasteel in de sovjet-tijd grondig verwoest en gebruikt als bijvoorbeeld een strafkamp en opslag. Het zwaar verwaarloosde en beschadigde kasteel wordt nog steeds gerestaureerd. Zo kan je tegenwoordig de kamers van de laatste prinses van Liechtenstein bezoeken, maar die restauratie werd pas in 2016 afgerond.
Het kasteelpark bij Valtice is wat meer bescheiden dan die bij Lednice. Het park is lang niet zo groot als dat van Lednice en bestaat voornamelijk uit een glooiend grasveld en een kruidentuin.
De andere bezienswaardigheden in het park
Het Palmenhuis, de ‘Greenhouse’ bij Lednice
De Greenhouse is gebouwd op de plek waar ooit een traditionele orangerie stond. In 1843 gaf prins Alois II Jozef van Liechtenstein de opdracht om een hypermoderne kas te bouwen van staal, gietijzer en glas. De kas werd 92 meter lang, 13 meter breed en 10 meter hoog en kostte een ongelooflijke hoeveelheid geld. In de kas liet de prins een tropische tuin aanleggen met bijzondere tropische en subtropische planten, waarvoor hij tuinmannen naar Afrika en Zuid-Amerika stuurde. Er zouden nu meer dan 250 plantensoorten te zien zijn.
Het Moorse gebouw en de minaret
Een van de meest ongebruikelijke bouwwerken in het kasteelpark van Lednice is de Moorse minaret. Vanaf de achterkant van het paleis heb je een prachtig doorkijkje naar de minaret. En andersom natuurlijk ook vanaf de minaret op het paleis. Het werd gebouwd in opdracht van prins Alois II Jozef van Liechtenstein rond 1800. Alles wat exotisch en oosters was, was toen in de mode, dus wilde de steenrijke prins een heuse minaret in de tuin. Met een hoogte van 62 meter is het de hoogste minaret in Europa.
In dezelfde Moorse stijl werd in het midden van het park een gebouw ontworpen, waar een stoombad en het irrigatiesysteem voor het park in werd geplaatst. Er kwam ook een waterturbine om elektriciteit op te wekken. Op kaarten vind je dit gebouw terug als de Moorish Waterworks (Maurská vodárna). Bijzonder is dat dit de enige voorbeelden van Moorse architectuur in Tsjechië zijn.
John’s Castle
Er is niks zo sfeervol als een kasteelruïne op je landgoed. En als die daar niet al staat, dan kan je ook een vervallen ruïne laten bouwen natuurlijk. In het Lednice-Valtice Cultuurlandschap is dat precies wat John’s Castle is. Deze romantische kasteelruïne werd gebouwd in 1801 in opdracht van prins Alois I Jozef van Liechtenstein. Waar meer adellijke families ruïnes in hun tuin lieten nabouwen, ging de prins een stapje verder en moest zijn ruïne ook functioneel zijn. Het werd gebruikt als een soort jachtslot en was het decor voor veel feesten in het jachtseizoen. Vanaf Kasteel Lednice is het ongeveer 4 kilometer lopen naar John’s Castle, wat zeker de moeite waard is.
De Tempel van Diana
Prins Jan I van Liechtenstein liet een tempel voor de jachtgodin Diana bouwen in het landschapspark in 1810-1813. Het bouwwerk heeft de vorm van een Romeinse triomfboog, iets wat vaker voorkwam in de Engelse landschapsparken waardoor de Liechtensteins zich lieten inspireren. Er werd vaak voor de jacht bijeengekomen in de grote zaal in de boog, waardoor de tempel ook wel ‘Rendezvous’ wordt genoemd. In het hoogseizoen kan je de tempel ook van binnen bezoeken met een rondleiding.
Colonnade, Tempel van de Drie Gratiën en Tempel van Apollo
Net zoals de Oosterse stijl in de mode was, werd er ook met een romantische blik teruggekeken op de klassieke oudheid. Het resultaat in het Lednice-Valtice Cultuurlandschap zijn meerdere bouwwerken in Romeinse stijl. Vlakbij de Moorse minaret staat een aquaduct en verder van de paleizen af vind je een monumentale Colonnade, de Tempel van de Drie Gratiën en de Tempel van Apollo. De Colonnade ligt tegen de Oostenrijkse grens aan en is een opmerkelijke kruising tussen een triomfboog en zuilengalerij. Prins Jan I van Liechtenstein liet het bouwen in nagedachtenis aan zijn overleden vader en broers Philip en Ludwig.
Belvedere en Chateau de Frontiere
Verspreid door het landschapspark waren nog meer jachthuizen en kleinere kastelen te vinden, waaronder het Belvedere en Chateau de Frontiere. Het Belvedere werd gebouwd tussen 1804-1806 in opdracht van prins Alois I Jozef van Liechtenstein. Het buitenhuis is niet open voor bezoekers, maar je kan er wel langs wandelen of fietsen. Chateau de Frontiere is juist wel open voor bezoek, want dit is tegenwoordig een kasteelhotel. Het heet Frontiere – grens – omdat het kasteel ooit stond op de exacte grens tussen markgraafschap Moravië en het aartshertogdom Neder-Oostenrijk.
De Kapel van Sint Hubertus
In het hart van het cultuurlandschap staat een gotische kapel gewijd aan de heilige Hubertus. Ook deze kapel werd gebouwd door prins Alois II van Liechtenstein en wel in 1855, waarmee het een van de nieuwste gebouwen in het park is. Om het er wel authentiek uit te laten zien, liet de prins de stenen waarmee de kapel gebouwd is, op dezelfde manier bewerken als vroeger werd gedaan. De kapel staat middenin het bos, wat het een extra magische sfeer geeft.
Praktisch: zo bezoek je Lednice-Valtice
Een bezoek aan Lednice-Valtice kan je op meerdere manieren doen. Zo zijn er twee kastelen met kasteelparken te bezoeken en kan je het cultuurlandschap met de vele monumenten verkennen.
Voor beide paleizen moet je een apart ticket kopen. Je kan de paleizen alleen bezoeken met een rondleiding en voor beide kastelen zijn er meerdere te volgen Ook voor ieder monument heb je weer een ticket nodig. De parken rondom de kastelen en het cultuurlandschap zelf zijn wel weer gratis en vrij te bezoeken.
Tijdens ons bezoek in zomer 2021 waren er geen andere rondleidingen in de kastelen dan in het Tsjechisch, maar op de website zien we dat er normaal gesproken – in tijden van meer buitenlandse bezoekers, vermoeden wij – wel Engelstalige rondleidingen zijn. Wij kregen daarom een Engelstalig boekje mee om tijdens de rondleiding zelf de informatie te lezen, maar dat werkt natuurlijk wel wat minder fijn dan
Van de twee paleizen is Lednice duidelijk het meest populair bij bezoekers. Wij begrijpen ook wel waarom. Rondom de kastelen ligt nog een mooi kasteelpark en die van Lednice wint het duidelijk van Valtice. Het park van Valtice is wat sober en rechttoe-rechtaan in vergelijking met het romantische park van Lednice. In dat van Lednice vind je grote vijvers en meerdere bijzondere monumenten, zoals een minaret, Moors gebouw en Palmenhuis. Ook kan je hier kiezen voor een rit in een paardenkoets en een boottocht door het Lednice-park.
Het cultuurlandschap is een populaire plek onder Tsjechen om te fietsen. Als je het cultuurlandschap wilt verkennen, doe je er goed aan om ook zelf een fiets te huren. Het park is enorm groot, dus te voet kan je maar een klein deel ervan zien. In Lednice en Valtice heb je meerdere fietsverhuurpunten.
