Berat en Gjirokastër staan beide op de UNESCO Werelderfgoedlijst en zijn twee van de meest betoverende steden in Albanië. De Ottomaanse architectuur in beide steden is uniek. Het maakt beide steden tot een soort historisch openluchtmuseum met wit gepleisterde huizen met leisteendaken. Ze worden vaak met elkaar vergeleken of zelfs in één mond genoemd als bezienswaardigheid in Albanië.
Maar Berat en Gjirokastër liggen niet bepaald dichtbij elkaar en zijn ook zeker niet exact hetzelfde. Wij bezochten allebei de historische steden en schreven over allebei al een uitgebreide stedengids met de leukste dingen om te doen in Berat en de leukste dingen om te doen in Gjirokastër. Deze derde blog in de reeks vergelijkt beide bestemmingen en vertelt je precies hoe je een keuze tussen de twee kan maken!
Berat of Gjirokastër, mooiste UNESCO-stadjes van Albanië
Berat en Gjirokastër staan beide op de UNESCO Werelderfgoedlijst en zijn twee van de meest betoverende steden in Albanië. Ze worden vaak met elkaar vergeleken en dat snappen wij goed. De historische sfeer, de Ottomaanse bouwstijl en het charmante van de karakter van de stadjes is goed vergelijkbaar.
De steden zijn zelfs zo vergelijkbaar dat ze een gezamenlijke vermelding op de UNESCO Werelderfgoedlijst delen. Ze zijn op de lijst opgenomen vanwege hun typisch Ottomaanse architectuur die uniek is voor de Balkan.
Deze Ottomaanse architectuur wordt gekenmerkt door overwegend witgekalkte gebouwen, opgebouwd uit lokale stenen, houten balken en daken van leistenen. Veel van deze huizen hebben houten balkons die uitsteken over smalle geplaveide straatjes. Het bekende aangezicht van Berat bestaat uit rijen van witte, Ottomaanse huizen, boven elkaar tegen de heuvel zijn opgebouwd. Een zee van ramen dus, wat Berat de bijnaam Stad van Duizend Ramen heeft opgeleverd.
Bovendien zijn beide steden strategisch gelegen tegen steile heuvels, waardoor ze van nature een verdedigingsvoordeel hadden. Nu bieden de steden daardoor schilderachtige uitzichten over kronkelende, geplaveide straten. De hoogste plekken van zowel Berat als Gjirokastër werden ingenomen door hun indrukwekkende citadellen. Binnen deze versterkte forten waren vroeger het kasteel, veel essentiële voorzieningen en woonhuizen te vinden. Het kasteel van Gjirokastër is nu omgevormd tot museum. De citadel in Berat is vrij toegankelijk en bestaat uit ruïnes gecombineerd met nog altijd bewoonde huizen.
Tot slot zijn zowel Berat als Gjirokastër een typisch voorbeeld van hoe in Albanië verschillende culturele en religieuze gemeenschappen door de geschiedenis heen samen hebben geleefd. Dit zie je nu goed terug aan de verschillende religieuze gebouwen. De co-existentie van moskeeën en kerken binnen de stadsgrenzen is typerend voor religieuze en culturele samensmelting van Albanië.
Hoe Berat en Gjirokastër van elkaar verschillen
Hoewel Berat en Gjirokastër beide unieke voorbeelden zijn van Ottomaanse architectuur en op de UNESCO Werelderfgoedlijst staan, bieden ze toch allebei een heel andere ervaring. We leggen uit waarom.
Gjirokastër, de Stad van Steen
Gjirokastër wordt ook wel de ‘City of Stone’ genoemd, omdat de typisch Ottomaanse witte huizen vaak ook een grove stenen architectuur hebben. Overigens vonden wij dit niet per se typerend voor Gjirokaster, omdat ook de gebouwen in Berat vaak een stenen basis hebben met daarboven wit gepleisterde muren.
Wat betreft bezienswaardigheden, vinden wij in Gjirokastër vooral de historische herenhuizen een aanrader, terwijl Berat wordt gekenmerkt door een groot aantal moskeeën en kerken. Deze huizen zijn zogenaamde kullë, of torenhuizen, gebouwd door welvarende landeigenaren. Ze waren gebouwd als goed verdedigbare woonhuizen, waar bovendien veel voedsel kon worden opgeslagen en het liefst een eigen waterbron beschikbaar was. De bovenste verdiepingen werden doorgaans gebruikt voor sociale gelegenheden en worden daarom gekenmerkt door prachtige interieurs. Drie ervan zijn door de eigenaren opengesteld als een soort museumhuis en bieden een bijzonder inkijkje in de geschiedenis van de stad: het Zekate-huis, Skenduli-huis en Kadare-huis.
Het kasteel van Gjirokastër is bovendien anders dan dat van Berat. Het is een indrukwekkende historische vesting die dateert van nog voor de twaalfde eeuw. Het gehele kasteelcomplex is mooi gerestaureerd en opengesteld voor bezoekers. Je vindt er meerdere musea, torens, huizen, vestingmuren, twee mausolea, een Amerikaans vliegtuig en meer. Onder het kasteelcomplex vind je bovendien de Cold War Tunnels, een geheim bunkercomplex dat in de Koude Oorlog bescherming zou moeten bieden tegen een nucleaire aanval.
De geografische ligging onderscheidt de steden ook van elkaar. Gjirokaster ligt in het zuiden van het land, dichter bij de Albanese Rivièra. De stad wordt bovendien omringd door een bergachtig gebied, waar je mooi kan wandelen. Vanaf de oude stad loop je zo de natuur in, zoals de wandeling naar de Ali Pasha-brug.
Berat, de Stad van Duizend Ramen
Berat heeft de bijnaam ‘Stad van Duizend Ramen’. De straten van Gjirokastër kronkelen tegen de heuvels op, wat een organisch en aaneengeschakeld stadsbeeld oplevert. Maar Berat heeft een wat meer gestructureerd aangezicht, omdat de huizen in rijen tegen de heuvel liggen met alle ramen naar het uitzicht. Je ziet een zee van ramen dus. Dat zullen er vast niet precies duizend zijn, maar we snappen wel waar die naam vandaan komt.
Waar we in Gjirokastër de oude museumhuizen een grote aanrader vinden, zijn veel bezienswaardigheden in Berat moskeeën en kerken. Zo had alleen al de Citadel van Berat had ooit 42 kerken, waarvan er nu nog acht resteren. Je vindt hier bovendien (ruïnes van) twee van de oudste moskeeën van Albanië, de Rode Moskee en de Witte Moskee. Bekende moskeeën zijn de Loodmoskee, de Koningsmoskee, Halveti Tekke en de Bacheler’s Mosque. Wij vonden vooral de fresco’s op de buitenkant van de Bachelor’s Mosque erg mooi! De grootste kerk in de stad is de Saint Demetrius Cathedral, gebouwd in Byzantijnse stijl.
De Citadel van Berat is een opmerkelijke bezienswaardigheid. De Citadel startte ooit in de vierde eeuw als een soort fort en werd in de dertiende eeuw omgevormd tot een versterkte stad. Uniek is dat het een levende stad is, waar nog altijd mensen wonen! Op de heuveltop vind je een bijzondere mix van oude ruïnes en historische kasteelelementen gecombineerd met smalle straatjes, historische huizen, winkels, musea, kerken en kraampjes. Het kasteel voelt bijna als een eigen dorp binnen Berat. De entree is gratis.
Waar Gjirokastër in het zuiden van Albanië te vinden is, ligt Berat dichter bij de hoofdstad Tirana en wordt vaak bezocht als dagtrip. Het is een kleine twee uur rijden van Tirana naar Berat.
Typisch voor de geografie van Berat – en daarmee ook het stadsbeeld – is bovendien dat de stad wordt doorsneden door een rivier. De rivier de Osum scheidt de wijken Mangalem en Gorica van elkaar, waarbij Mangalem historisch de moslimwijk is en Gorica de christelijke wijk, verbonden door een brug die als een centraal punt binnen de stad fungeert.
Welke stad heeft de leukste dagtrips
Als het gaat om leuke dagtrips, is de conclusie duidelijk. Vanuit beide steden kan je mooie bezienswaardigheden bezoeken, maar dat zijn er veel meer vanuit Gjirokastër. Op dit punt is er een duidelijke winnaar.
Berat biedt als populaire dagtrip de Osum Canyon, vaak de ‘Grand Canyon van Albanië’. Deze spectaculaire kloof ligt op circa 1,5 uur rijden. De canyon strekt zich uit over een lengte van ongeveer 13 kilometer en heeft steile, tot 80 meter hoge kalkstenen kliffen en is ideaal voor avontuurlijke activiteiten zoals raften en canyoning. Ook op ongeveer 1,5 uur rijden vind je de kuststad Vlorë met prachtige zandstranden, een mooi natuurgebied en pastelkleurig centrum. Iets dichterbij, op ongeveer vijf kwartier rijden, bevindt zich Apollonia, een archeologisch park met goed bewaarde ruïnes uit de Griekse oudheid.
Gjirokastër heeft nog veel meer te bieden! De Blue Eye, een bijzondere natuurlijke bron van 50 meter diep met kristalhelder water, ligt op ongeveer 50 minuten rijden. Përmet, bekend als de avonturenhoofdstad van Albanië, is iets meer dan een uur rijden en is beroemd om zijn outdoor activiteiten en warmwaterbronnen.
Maar ook de prachtige Albanese Riviera ligt vanaf Gjirokastër binnen handbereik! Voor liefhebbers van geschiedenis en archeologie, biedt Butrint, een oud Grieks-Romeinse stad op de UNESCO Werelderfgoedlijst, op ongeveer 75 minuten rijden, een fascinerende kijk op de oude beschavingen van de regio. Sarandë, slechts 57 minuten rijden, is een toeristische badplaats ideaal voor diegenen die de mediterrane sfeer willen opsnuiven. Het nabijgelegen Ksamil, bekend om zijn idyllische stranden en eilandjes, is in vijf kwartier minuten te bereiken is.
Is Berat of Gjirokastër het makkelijkst te bereiken?
Dan is tot slot nog een relevante afweging hoe goed Berat of Gjirokastër te bereiken is. In welke stad kom je het makkelijkst?
Berat is relatief gemakkelijk te bereiken vanuit Tirana, de hoofdstad van Albanië, waar de enige internationale luchthaven van het land zich bevindt. De rit van Tirana naar Berat duurt ongeveer twee uur. Berat is een populaire dagexcursie vanuit Tirana.
Gjirokastër, gelegen in het zuiden van Albanië, is wat minder direct toegankelijk vanuit Tirana. Het is vanaf de hoofdstad meer dan drie uur rijden. Deze stad is wel gemakkelijker te bereiken vanuit de Albanese Rivièra, zoals Sarande, die slechts op een uur rijden ligt. Bovendien is Gjirokastër juist weer goed toegankelijk vanaf het Griekse eiland Korfoe, wat een internationaal vliegveld heeft. Dit eiland ligt ter hoogte van Sarande voor de Albanese kust en er varen regelmatig ferrys die je in een half uur overzetten. Daarmee is Korfoe misschien niet de eerste luchthaven die in je opkomt om Albanië te bereiken, maar net zo geschikt als Tirana.
Voor reizigers die beide steden willen bezoeken, is het goed te weten dat de reis tussen Berat en Gjirokastër ook prima haalbaar is. De rit duurt ongeveer 2 uur en 45 minuten, en er is bovendien een dagelijkse, directe busverbinding. Persoonlijk vinden wij een (huur)auto de makkelijkste manier om in Albanië rond te reizen en een huurauto in Albanië is bovendien niet heel duur.
Conclusie: Berat of Gjirokastër?
Berat wint het voor ons op het gebied van de citadel, wat een unieke ervaring is in vergelijking met het meer gepolijste kasteelmuseum in Gjirokastër. Maar Gjirokastër heeft juist veel meer te bieden op het gebied van prachtige natuur en interessante dagtrips. Persoonlijk vinden wij het lastig kiezen tussen de twee. Wij vonden beide steden prachtig om te zien. Als je genoeg tijd hebt, raden we je aan om allebei te bezoeken.
Moet je toch een keuze maken tussen de twee? Kies op basis van hun locatie. Berat ligt dichterbij hoofdstad Tirana en Gjirokaster ligt helemaal in het zuiden van het land. Als je de Albanese Riviera en het zuiden van het land bezoekt, ga dan ook naar Gjirokastër. Maar maak je een wat kortere rondreis door Albanië, bezoek dan alleen Berat. Bijvoorbeeld als dagtrip vanuit Tirana.
