Monopoli is een kuststadje in Puglia dat meteen indruk maakt met zijn karakter en historische sfeer. Hier draait alles om het oude centrum, de nabijheid van de zee en de authentieke keuken van Puglia. Het is een plek waar je kunt ronddwalen door kronkelige steegjes, je laten verrassen door authentieke hoekjes en genieten van een wandeling langs de kust.
De charme van Monopoli zit in de details: van de kleurige houten vissersboten in de haven tot de stenen gebouwen die al generaties lang het verhaal van de stad vertellen. Het stadje heeft een ontspannen sfeer dat uitnodigt om eindeloos door de smalle straten te wandelen, op een terras neer te strijken voor een espresso of juist een Aperol Spritz of een duik te nemen in zee.
En het beste? Vanuit Monopoli ben je zo bij andere pareltjes in Puglia, zoals de iconische trulli van Alberobello of de kliffen van Polignano a Mare. Daarmee is Monopoli de ideale uitvalsbasis om de mooiste plekken van Puglia te verkennen.
Lees in deze blog meer over dit pareltje in Zuid-Italië; van een korte geschiedenis tot de mooiste bezienswaardigheden.
Korte geschiedenis van Monopoli
Monopoli heeft een geschiedenis die duizenden jaren teruggaat en altijd verbonden is geweest met haar ligging aan zee. De eerste nederzettingen in dit gebied werden al in de vijfde eeuw voor Christus gesticht door de Messapiërs, een volk met versterkte steden verspreid door de regio. Later werd het overgenomen door de Grieken, die de haven gebruikten als handelsbasis langs de Adriatische kust. Onder de Romeinen groeide Monopoli verder uit tot een belangrijke schakel in de handel met het oosten. Schepen vol specerijen, zijde en andere exotische goederen meerden hier aan voordat ze verder het Italiaanse binnenland in werden vervoerd.
In de middeleeuwen werd Monopoli een versterkte stad onder de Byzantijnen. De stadsmuren werden uitgebreid en versterkt. De zestiende eeuw bracht opnieuw grote veranderingen. Onder de Spaanse overheersing werden extra verdedigingswerken toegevoegd, waaronder het Castello di Carlo V en bastions langs de kust. Dit was noodzakelijk om aanvallen van piraten en Ottomanen af te slaan, die in die tijd regelmatig de Adriatische kust teisterden.
Wat Monopoli bijzonder maakt, is dat het oude stadscentrum door de eeuwen heen grotendeels intact is gebleven. De stadsmuren, de kronkelige straatjes en de haven zijn nog steeds te herkennen als het hart van een middeleeuwse handelsstad. Een wandeling door Monopoli brengt je langs zichtbare sporen van Griekse, Romeinse en vooral middeleeuwse invloeden.
Waar staat Monopoli om bekend?
Monopoli staat bekend als een van de meest authentieke kustplaatsen in Puglia met een prachtig, historisch centrum en veel (stads)stranden in de buurt. Het oude centrum is het kloppende hart van de stad, een wirwar van smalle straatjes, witgekalkte huizen en kleurrijke luiken. Dit deel van Monopoli stamt nog uit de middeleeuwen en dat zie je. Je ontdekt er indrukwekkende kerken en monumenten.
Waar buitenlandse toeristen Monopoli vooral vanwege het fotogenieke centrum bezoeken, is het onder Italianen populair als strandbestemming. Het kleine stadsstrand ligt direct tegen de stadsmuren aan en ligt in augustus vol Italianen. Verder buiten de stad vind je mooiere en grotere stranden.
Wat te doen in Monopoli
#1 Het oude centrum van Monopoli
Het oude centrum van Monopoli is een wirwar van smalle straatjes, witgekalkte huizen en sfeervolle pleinen. Het werd in de middeleeuwen gebouwd op de fundamenten van de Griekse en Romeinse nederzettingen die hier ooit lagen. De stad heeft door de eeuwen heen een mix van invloeden gekend, van Byzantijnen en Noormannen tot Spanjaarden. Dit zie je terug in de architectuur, met charmante barokke gevels en versterkte stadsmuren die nog steeds overeind staan.
Tijdens een wandeling kom je langs karakteristieke boogdoorgangen, trappen en balkons vol bloemen. De straten leiden je naar verborgen pleintjes zoals Piazza Giuseppe Garibaldi, het levendige hart van de stad. Hier vind je gezellige restaurants en cafés waar je lokale specialiteiten kunt proeven. De autovrije straten maken het centrum ideaal om op je gemak te verkennen. Neem de tijd om naar details te kijken, zoals kleurrijke luiken en historisch straatmeubilair dat nog steeds in gebruik is.
#2 Porto Antico, de oude haven van Monopoli
De oude haven van Monopoli, Porto Antico, is een van de meest pittoreske plekken van de stad. Het is al sinds de oudheid in gebruik, eerst door de Romeinen en later als strategisch handels- en visserspunt. Tegenwoordig is het een kleine, levendige haven waar traditionele vissersboten in het water dobberen. De haven wordt omringd door historische gebouwen die ooit werden gebruikt voor opslag en handel.
Je kunt langs de kade wandelen en kijken hoe vissers hun netten repareren of de vangst van de dag verkopen. Vooral in de vroege ochtend voel je de bedrijvigheid die deze plek al eeuwenlang typeert. De haven grenst aan het Castello di Carlo V.
#3 Cattedrale Maria Santissima della Madia
De Cattedrale Maria Santissima della Madia is het religieuze middelpunt van Monopoli en een van de meest indrukwekkende bouwwerken van de stad. De oorspronkelijke kathedraal werd gebouwd in de twaalfde eeuw, maar kreeg in de achttiende eeuw een barokke make-over. Het interieur is rijkelijk versierd met fresco’s, marmeren details en een imposant altaar.
Tip: zoek rechts van het altaar naar de trap. Er is vrije toegang naar boven, waar je nog dichterbij de pracht en praal van de kathedraal kunt komen.
Een opvallend element is het icoon van de Maagd Maria, dat een belangrijke rol speelt in de geschiedenis van de stad. Volgens de overlevering arriveerde het houten icoon in 1117 per boot in Monopoli. Het verhaal gaat dat het werd gevonden in een klein schip zonder bemanning, wat werd gezien als een goddelijk teken. Dit wonder wordt jaarlijks in december herdacht tijdens een grote religieuze processie. De toegang tot de kathedraal is gratis.
#4 Castello di Carlo V & Il Bastione Santa Maria
Het Castello di Carlo V uit de zestiende eeuw is een icoon van de militaire geschiedenis van Monopoli. Het kasteel werd in opdracht van Karel de Vijfde gebouwd om de stad te beschermen tegen aanvallen vanaf zee van voornamelijk piraten. De strategische ligging aan de kust maakt het een indrukwekkende plek met uitzicht over de Adriatische Zee. Het kasteel heeft dikke stenen muren en bastions die vroeger voorzien waren van kanonnen.
Binnenin het kasteel worden regelmatig tentoonstellingen en culturele evenementen georganiseerd. Tijdens ons bezoek in december was het interieur omgedoopt tot ‘kasteel van de elven’ en werden er kerstactiviteiten voor kinderen georganiseerd.
Naast het kasteel ligt Il Bastione Santa Maria, een deel van de versterkte stadsmuren die rondom het historische centrum lopen. Dit gedeelte is toegankelijk voor bezoekers en biedt een mooi wandelpad langs de zee.
#5 De mummies van Chiesa di Santa Maria del Suffragio
De Chiesa di Santa Maria del Suffragio, ook wel La Chiesa del Purgatorio, staat bekend vanwege haar mummies en is een van de meest intrigerende bezienswaardigheden van Monopoli. Deze zeventiende-eeuwse kerk is gebouwd in een tijd waarin religieuze debatten Europa in hun greep hielden. In Zuid-Italië leidde dit tot de bouw van vagevuurkerken zoals deze in Monopoli, waar voornamelijk werd gebeden om zielen uit het vagevuur te verlossen.
Hoewel het gebouw haast in het niet valt vergelijken met de nabijgelegen kathedraal, is deze kerk allesbehalve onopvallend. De zware houten deur wordt gekenmerkt door twee gebeeldhouwde skeletfiguren. Schedels, bloemen en takken omlijsten de ingang en benadrukken hoe leven en dood hand in hand gaan.
Binnen wordt de boodschap nog wat explicieter gemaakt. In glazen vitrines staan acht mummies, afkomstig uit de achttiende en negentiende eeuw. Het zijn de stoffelijke resten van lokale notabelen en stichters van de kerk. Ze dragen zwarte gewaden met rode accenten die verwijzen naar de vurige pijn van het vagevuur. Het is een vrij unieke en enigszins macabere inkijk in de spiritualiteit van die tijd.
Helaas zijn de openingstijden van de kerk beperkt. Tijdens ons bezoek aan Monopoli hebben we vijf pogingen gedaan, maar was de kerk steeds dicht.
#6 De grotkerken van Monopoli
In Monopoli vindt je talloze kerken, maar het meest bijzonder zijn misschien wel de grotkerken die zijn uitgehouwen in de kalkstenen rotsen. Deze kerken werden gebouwd tussen de negende en twaalfde eeuw door Tempeliers op de weg vanuit noordelijkere gebieden richting Brindisi, vanwaar de boottocht naar het Heilige Land begon.
Veel van de kerken vindt je in het landelijk gebied net buiten Monopoli en zijn onderdeel van privéterrein. Slechts een aantal ervan kunt je bezichtigen. In de oude stad zelf is er de Chiesa Rettoria di S. Maria Amalfitana, maar helaas zijn de openingstijden beperkt. De mooiste grotkerk is de is de Chiesetta Rupestre dello Spirito Santo, te vinden buiten het centrum.
Bijzonder mooi aan de Spirito Santo-kerk is het gewelfde plafond, waardoor deze het uiterlijk van een traditionele kerk heeft. Je ziet een aantal religieuze schilderingen die bewaard zijn gebleven, maar vroeger was de kerk van plafond tot muur bedekt met kleurrijke fresco’s. Op de vloer lag toen een groot mozaïek. De grotkerk is door de gemeente op zaterdagochtenden opengesteld voor publiek; informeer voor de zekerheid bij de tourist office naar de actuele openingstijden.
#7 Lungomare van Monopoli
De Lungomare, de boulevard van Monopoli, biedt een mooi uitzicht over de Adriatische Zee en de historische stadsmuren. De route strekt zich uit langs de kust en is ideaal voor een ontspannen wandeling. Wat deze promenade een extra fijne wandelplek maakt, is het pad dat onder de boulevard door loopt, vlak naast de stadsmuren. Dit pad omcirkelt het deel van Monopoli dat grenst aan zee. Het begint bij een klein strandje vlak bij een stadspoort en loopt door tot aan de oude haven.
#8 De stranden van Monopoli
Monopoli staat bekend om zijn stranden, die zich uitstrekken langs de kustlijn van de Adriatische Zee. Het bekendste strand is Cala Porta Vecchia, dat direct aan het historische centrum grenst. Dit kleine strand ligt aan de voet van de oude stadsmuren en biedt een prachtig uitzicht op de historische muren. Hoewel het strand absoluut populair is, vonden wij het persoonlijk wat tegenvallen. Het is vooral heel erg klein en we kunnen ons voorstellen dat het in de zomermaanden al snel te druk is op het strandje.
Iets verderop ligt Cala Porto Rosso, een rustig strand met fijn zand en een net iets meer rustige sfeer. Hier kun je ligstoelen en parasols huren. Voor wie op zoek is naar een meer uitgebreide strandervaring is Lido Santo Stefano een aanrader. Dit strand ligt iets buiten de stad en wordt gekenmerkt door zijn fijne zand en het kasteel Santo Stefano dat uitkijkt over de kust. Veel van de stranden in Monopoli zijn perfect voor gezinnen dankzij het ondiepe water. Ook vind je er strandbars en faciliteiten als douches.
#9 Palmieri Palace
Palazzo Palmieri is een opvallend en elegant gebouw uit de achttiende eeuw. Het paleis werd gebouwd in opdracht van de invloedrijke familie Palmieri en ligt aan een fotogeniek plein in het historische centrum, waar ook een mooie kerk staat. De gevel van het paleis trekt de aandacht met zijn symmetrische ontwerp, hoge ramen en barokke details.
Het paleis heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Tegenwoordig wordt het vooral gebruikt voor culturele evenementen zoals tentoonstellingen en concerten. Tijdens ons bezoek in december was dit bijvoorbeeld het huis van de Kerstman. Hoewel het van binnen slechts sporadisch toegankelijk is, is het ook al leuk om langs het paleis te lopen en het van buiten te bekijken.
#10 Piazza Vittorio Emanuele II
Piazza Vittorio Emanuele II is een van de grootste pleinen in Zuid-Italië en vormt een opvallende, moderne tegenhanger van het compacte, kronkelige oude centrum van Monopoli. Het plein werd in de negentiende eeuw aangelegd, toen de stad zich uitbreidde buiten de oude stadsmuren. Het ontwerp is strak en symmetrisch, met brede lanen en een groot centraal plein waarop ook wel evenementen en markten worden gehouden. Aa
Dit plein is een geliefde plek voor de inwoners van Monopoli. Overdag zie je hier locals die boodschappen doen of een espresso drinken bij een van de cafés langs het plein. ’s Avonds wordt Piazza Vittorio Emanuele II een sociale hotspot. Families flaneren langs de bomen en bankjes, terwijl straatartiesten het publiek vermaken.
#11 Een traditionele masseria
In het landschap rondom Monopoli vind je de masseria’s, historische boerderijen die ooit het centrum waren van agrarische productie en landelijk leven. Deze gebouwen, vaak omgeven door eeuwenoude olijfbomen, werden oorspronkelijk in de zestiende en zeventiende eeuw gebouwd. De dikke muren en versterkte torens beschermden de bewoners niet alleen tegen piraten, maar ook tegen andere bedreigingen zoals plunderaars. Veel van deze masseria’s zijn nog in goede staat en zijn mooi gerestaureerd.
Een bezoek aan een masseria is een bijzondere ervaring. Hier proef je de smaken van Puglia, met olijfolie die op traditionele wijze wordt geperst en gerechten bereid met ingrediënten van eigen land. Sommige masseria’s bieden rondleidingen aan door hun boomgaarden of kelders, waar je kunt zien hoe de productie van olijfolie, kaas of wijn in zijn werk gaat.
Wat ook een aanrader is, is een overnachting in een masseria. Masseria Spina en Masseria Garrappa in de buurt van Monopoli zijn bijvoorbeeld een aanrader. Ze combineren allebei authentieke architectuur met moderne luxe. Het is een geweldige manier om het plattelandsleven van Puglia van dichtbij te ervaren.
#12 Dagtrips naar andere bezienswaardigheden in Puglia
Vanuit Monopoli kun je makkelijk een aantal van de meest iconische bestemmingen in Puglia bezoeken. Het is daarom een ideale uitvalsbasis als je veel van Puglia wilt zien zonder steeds van accommodatie naar accommodatie te hoppen.
Het fotogenieke Polignano a Mare ligt op slechts vijftien minuten rijden en staat bekend om zijn spectaculaire ligging op kliffen boven de Adriatische Zee. Wandel door het charmante historische centrum, bewonder de zeezichten vanaf de viewpoints en probeer een van de lokale visspecialiteiten. Dit stadje is ook een populaire plek voor waterliefhebbers die de zee en dan vooral de grotten in de kliffen rondom Polignano willen verkennen per kajak of boot.
Alberobello is natuurlijk beroemd om zijn trulli en ligt op minder dan een halfuur rijden. Deze witgekalkte, kegelvormige huisjes zijn uniek in de wereld en staan op de werelderfgoedlijst van UNESCO. Het stadje is een toeristische trekpleister en kan erg druk worden, maar dat is natuurlijk niet voor niets. Deze bestemming is zeker een bezoek waard vanwege deze bijzondere architectuur.
Nog een aanrader is Ostuni, de ‘witte stad’, die je op een heuvel verwelkomt met een doolhof van straatjes en een prachtig uitzicht over de olijfboomgaarden en de zee. In ongeveer 35 minuten rijd je van Monopoli naar deze bestemming.
