Welkom in Grottaglie, een van de meest creatieve bestemmingen in Puglia waar eeuwenoude ambachten en moderne kunst moeiteloos in elkaar overlopen. Dit charmante stadje staat wereldwijd bekend om zijn keramiektraditie, maar verrast ook met kleurrijke street art, historische kerken en indrukwekkende grotten. Het is een plek waar je door smalle straatjes dwaalt, ateliers binnenstapt en ambachtslieden aan het werk ziet terwijl je wordt omringd door geuren van klei en verf.
In deze blog nemen we je mee langs de hoogtepunten van Grottaglie. Ontdek wat je niet mag missen, waar je de iconische keramiek vindt en welke verhalen er achter dit stadje schuilgaan.
Waar staat Grottaglie om bekend?
Grottaglie is dé plek waar klei en creativiteit samenkomen. Deze stad in Puglia draait al eeuwenlang om keramiek en staat daarom bekend als de keramiekhoofdstad van Zuid-Italië’. De Quartiere delle Ceramiche, oftewel de keramiekwijk, is het hart van deze traditie. Hier vind je werkplaatsen vol draaiende schijven, rokende ovens en kleurrijke schappen met borden, vazen en beeldjes. Je kunt er rondstruinen, ambachtslieden aan het werk zien of zelfs een workshop volgen om je eigen meesterwerk te maken. Het iconische souvenir? De pumo, een keramische bloemknop die geluk en voorspoed symboliseert.
Maar Grottaglie heeft meer dan alleen klei. Dankzij het FAME Festival, een kunstfestival dat ooit internationale street artists aantrok, is de stad tegenwoordig ook een leuke bestemming voor liefhebbers van graffiti en muurschilderingen. Verspreid door de stad duiken kleurrijke kunstwerken op die de straten een moderne, artistieke vibe geven.
En dan zijn er nog de gravine – indrukwekkende grotten en ravijnen rondom de stad. Zelfs in het hart van de keramiekwijk vind je nog zo’n (gedempte) kloof met grotten, waarin nu keramiekwinkels te vinden zijn.
De keramiektraditie van Grottaglie
Grottaglie en keramiek zijn een gouden duo. Al eeuwenlang draait het hier om klei, potten en ovens, en dat voel je overal in de stad.
De naam ‘Grottaglie’ komt van het Latijnse ‘cryptae alia’, wat ‘vele grotten’ betekent. Die grotten waren ooit schuilplaatsen, maar veranderden later in werkplaatsen waar ambachtslieden klei omtoverden tot kunst. Dankzij de rijke kleigrond rondom de stad groeide Grottaglie uit tot dé keramiekhoofdstad van Zuid-Italië. En dat is het nog steeds.
De magie is te vinden in de Quartiere delle Ceramiche, de beroemde keramiekwijk. Hier vind je tientallen ateliers, vaak gevestigd in oude grotten, waar ambachtslieden nog altijd met de hand potten, borden en kunstwerken maken. Je ziet draaiende schijven, rokende ovens en werktafels vol penselen en glazuren. Veel ateliers laten je meekijken en sommige bieden workshops aan. Wie durft, kan hier zijn eigen kleikunstwerk maken. Een leuke uitdaging en een perfect souvenir.
Wat je echt overal tegenkomt, is de ‘pumo’. Dit keramische kunstwerk in de vorm van een bloemknop staat symbool voor geluk en voorspoed. Je ziet ze in Puglia op balkons, vensterbanken en poorten, vaak in opvallende kleuren of glanzend wit. Veel ervan komen uit de werkplaatsen in Grottaglie en de winkels staan er dus vol mee. Naast de pumo zijn de ‘bianchi di Grottaglie’ ook populair. Deze eenvoudige witte keramiekstukken, zoals borden en vazen, zijn tijdloos en stijlvol. Dan zijn er nog de kleurrijke schalen en borden met traditionele patronen in blauw, geel en mangaanbruin. Kortom, keuze genoeg.
Wil je meer weten over de keramiekgeschiedenis van Grottaglie? Bezoek dan het Museo della Ceramica in het Castello Episcopio. Dit kasteel biedt niet alleen een prachtig uitzicht over de stad, maar herbergt ook een collectie van meer dan vierhonderd keramiekstukken. Van prehistorische potten tot moderne ontwerpen, je ziet hier hoe het ambacht zich door de eeuwen heen heeft ontwikkeld.
En alsof dat nog niet genoeg is, organiseert Grottaglie elk jaar in augustus het keramiekfestival. Tijdens dit evenement staan de straten vol kraampjes, demonstraties en exposities. Je kunt keramiek kopen, workshops volgen en live zien hoe ambachtslieden hun kunstwerken maken. Rond de feestdagen is er ook altijd een keramiekexpositie. Wij zagen begin januari in de expositieruimte naast de tourist office een tentoonstelling gewijd aan keramische kerststallen.
Wat te doen in Grottaglie
#1 Quartiere delle Ceramiche
Welkom in het kloppende hart van Grottaglie: het Quartiere delle Ceramiche. Dit is dé plek waar je letterlijk over de keramiek struikelt. Niet alleen omdat de werkplaatsen en winkels ermee zijn gedecoreerd, maar omdat hier in elke hoek, op elke plank en achter elke deur een meesterwerk op je wacht. De wijk ligt aan de rand van de oude stad, rond de Via Crispi, en is al eeuwenlang het centrum van keramiekproductie.
Wat deze plek zo bijzonder maakt? Veel werkplaatsen zijn uitgehouwen in grotten, wat zorgt voor een sfeer die je nergens anders vindt.
Het hart van de wijk is de Via Francesco Crispi, een straat die in een halve ronding om het oude kasteel loopt. Ook de zijstraten Via Santa Sofia en Via Caravaggio horen bij de keramiekwijk. Wandelend door de wijk ruik je de geur van klei en verf en zie je talloze winkels bomvol keramiek. De werkplaatsen zijn open voor publiek, dus je kunt de ambachtslieden aan het werk zien, vragen stellen en misschien zelfs een eigen keramisch kunstwerk maken tijdens een workshop. Overal staan kleurrijke vazen, sierlijke schalen en de beroemde pumi, keramische bloemknoppen die geluk brengen.
In augustus verandert de wijk in een festivalterrein tijdens de jaarlijkse keramiekmarkt. Maar ook de rest van het jaar valt er genoeg te ontdekken. Veel ateliers hebben kleine tentoonstellingen en verkopen unieke stukken die je thuis niet snel zult vinden. Het is een genot om hier rond te snuffelen, zeker in de bijzondere setting van de grotten waarin de meeste keramiekwinkels aan de Via Francesco Crispi zijn gevestigd. Of je nu een kunstliefhebber bent of gewoon iets moois voor op de vensterbank zoekt, je gaat hier zelden met lege handen naar huis.
#2 De street art van Grottaglie
Als je dacht dat Grottaglie alleen keramiek ademt, dan heb je de muren nog niet gezien. De stad staat namelijk ook bekend als een openluchtgalerie vol street art. Dit begon met het FAME Festival, een kunstproject dat tussen 2008 en 2012 internationale artiesten naar Grottaglie trok. En nee, dit waren niet zomaar wat graffiti-spuiters. Grote namen zoals Blu en Erica il Cane lieten hun stempel achter op de muren van de stad.
Wat je kunt verwachten? Denk aan muurschilderingen van surrealistische figuren, humoristische taferelen en sociale boodschappen. Sommige kunstwerken zijn subtiel, andere pakken een hele gevel. Wij lazen op veel blogs dat je bij de tourist office een kaart met street art kunt vinden. Die bleek helaas niet te bestaan, maar ze kunnen wel op de normale toeristenkaart een aantal werken voor je aankruisen.
Toegegeven? De muurschilderingen van Grottaglie zijn zeker een leuke verrassing die je zeker niet in andere steden in Zuid-Italië treft. Toch vonden we ze ook niet heel indrukwekkend. Het is een leuk en speels element om verspreid door de stad te ontdekken, maar Grottaglie kan wat ons betreft niet een van de mooiste street art-steden worden genoemd.
#3 De oude stad
Het historische centrum van Grottaglie voelt als een doolhof waarin je wílt verdwalen. Smalle straatjes kronkelen tussen witte huizen door, balkons hangen vol met kleurrijke bloemen en op pleintjes staan bankjes waar de locals samenkomen voor een praatje. Alles ademt geschiedenis. Van de middeleeuwse stadspoorten tot de barokke gevels, je kijkt je ogen uit.
Begin je wandeling bij de Porta San Giorgio, een van de oude ingangen van de stad vlakbij het kasteel. Vanaf daar loop je langs kerken, pleintjes en kleine boetiekjes. Het centrale plein, Piazza Regina Margherita, is dé plek om even neer te ploffen voor een espresso of aperitivo. Vergeet vooral niet omhoog te kijken, want de balkons zijn vaak versierd met de beroemde keramische pumi.
De oude stad is compact en grotendeels autovrij, dus je kunt op je gemak rondstruinen. Stevige schoenen met goed profiel zijn trouwens geen overbodige luxe, want sommige straatjes zijn geplaveid met wel erg gladde stenen. En blijf zeker hangen tot de avond. Dan gaan de straatlantaarns aan en krijgt de stad een bijna sprookjesachtige sfeer.
#4 Casa Vestita
Casa Vestita is een verborgen parel die je niet mag missen. Dit historische pand ligt midden in de keramiekwijk en is een mix van museum, galerie en archeologische vindplaats. Het is een plek waar de geschiedenis letterlijk uit de grond kwam. Tijdens renovatiewerkzaamheden ontdekten de eigenaren onverwacht een reeks archeologische schatten die het huis veranderden in een historisch museum.
De meest spectaculaire vondst was een vloer uit de Griekse tijd, ongeveer 2400 jaar oud. Alsof dat nog niet genoeg was, bracht verdere opgravingen een middeleeuwse rotskerk uit de dertiende eeuw aan het licht. Deze grotkerk, waarschijnlijk verborgen toen de Tempeliers in Europa werden vervolgd, biedt een zeldzaam kijkje in het religieuze leven van die periode. De muren van de kerk zijn versierd met schilderingen en iconen die nog verrassend goed intact zijn. Al deze schatten zijn nu te bewonderen in het privémuseum van Casa Vestita, waar bezoekers kunnen rondwandelen tussen keramiekcollecties en archeologische vondsten.
Tip: wist je dat je in Monopoli ook grotkerken kunt bezoeken? Lees in onze blog over de bezienswaardigheden van Monopoli meer over deze bijzondere kerken van de tempeliers.
Praktisch? Bezoeken kan alleen op afspraak. De entree kost rond de tien euro en een rondleiding duurt ongeveer een uur.
#5 Castello Episcopio en Museo della Ceramica
Het Castello Episcopio torent hoog boven Grottaglie uit. Het kasteel werd gebouwd in de veertiende eeuw als verdedigingsfort, maar diende later als zomerresidentie voor de aartsbisschoppen van Taranto. Vandaag de dag herbergt het het Museo della Ceramica, waar je meer leert over de keramiektraditie van Grottaglie.
Binnenin vind je keramiek in alle vormen en maten. Van eenvoudige potten en borden tot ingewikkeld gedecoreerde stukken die ooit voor de elite zijn gemaakt. De collectie loopt van prehistorische vondsten tot moderne kunstwerken, dus je krijgt een compleet beeld van hoe de stijl en techniek door de eeuwen heen zijn veranderd.
Het kasteel zelf is ook erg monumentaal. De dikke stenen muren en robuuste torens geven je een indruk van een tijd waarin verdediging belangrijker was dan comfort. Vanaf de bovenste verdiepingen heb je een mooi uitzicht over de stad en de omliggende valleien.
Praktisch? Het museum is dagelijks geopend, behalve op maandag. De entree is een paar euro en er zijn audiogidsen in meerdere talen beschikbaar. Combineer je bezoek met een wandeling door de keramiekwijk, die direct naast het kasteel ligt.
#6 De kathedraal
In het hart van Grottaglie, op een plein waar het dagelijks leven zich afspeelt, staat de Chiesa Matrice – voluit Collegiata Maria Santissima Annunziata. De kathedraal is een mix van Romaanse en Gotische stijlen. Voor een Zuid-Italiaanse kathedraal vonden wij het kerkgebouw erg sober en ingetogen.
In het interieur zie je vooral eenvoud en witte muren. Dat verandert als je een blik werpt op de kapellen aan de rechterkant. Deze zijn gevuld met marmeren altaren, religieuze beelden en fresco’s. Vooral de extravagante kapel met wit marmer direct naast de entree vonden wij een groot contrast vormen met de rest van de kerk en het hoofdaltaar.
#7 Gravine di Grottaglie
Net buiten Grottaglie begint een ander avontuur: de gravine. Dit zijn diepe kloven die door erosie in het kalksteen zijn uitgesleten. Ooit waren deze kloven een natuurlijke schuilplaats voor mensen. Ze bouwden er grotwoningen, kapellen en opslagruimtes. Resten van muurschilderingen en inscripties herinneren aan deze oude bewoners en geven de plek een bijna magische uitstraling.
De Gravina di San Giorgio is een gedempt ravijn dat samenloopt met de Via Crispi, de hoofdstraat van de keramiekwijk. Dit is de meest toegankelijke plek om oude grotten te zien. Hier liep vroeger een verdedigingsgracht rond het kasteel, maar vandaag de dag is het een normale straat. Achter normale gevels zitten hier indrukwekkende grotten verborgen. Veel van deze grotten werden later omgebouwd tot werkplaatsen voor pottenbakkers en zijn nu keramiekwinkels, waar je gewoon even een kijkje kunt nemen.
Natuurlijk vind je vooral buiten Grottaglie meerdere van dit soort kloven met grotten, zoals de Gravina di Riggio. Hier vind je een nog echt natuurlijke omgeving, heel anders dan de keramiekgrotten.
#8 De kerken en kloosters van Grottaglie
Grottaglie barst van de kerken en kloosters. Begin bijvoorbeeld bij de Chiesa di San Francesco de Geronimo, een kerk die in 1837 werd gebouwd ter ere van de heilige die hier werd geboren. Binnen vind je zijn stoffelijke resten, bewaard in een altaar dat werd geschonken door koning Ferdinand de Vierde van Bourbon.
Een paar straten verder staat de Chiesa del Carmine, een kleinere kerk uit de zestiende eeuw die bekendstaat om de kerststal van Stefano da Putignano uit 1530. Dit is niet zomaar een kerststal, maar een meesterwerk van steen, compleet met minutieuze details. Zelfs als het hartje zomer is, krijg je hier meteen een kerstgevoel.
Ook het klooster van Santa Chiara is een bezoek waard. Gebouwd in 1587, heeft dit klooster een marmeren altaar dat eruitziet alsof het rechtstreeks uit een paleis komt. De zijaltaren zijn minstens zo indrukwekkend, met tableaus die verhalen vertellen uit de zeventiende en negentiende eeuw.
Net buiten het centrum vind je de Chiesa di San Francesco di Paola, een zestiende-eeuwse kerk met kleurrijke fresco’s. De gewelven zijn beschilderd met scènes uit het leven van de heilige San Francesco di Paola, alsof je door een stripverhaal uit de renaissance loopt.
Voor iets totaal anders bezoek je het voormalige Kapucijnenklooster. Dit gebouw uit de zestiende eeuw wordt nu gebruikt voor moderne kunsttentoonstellingen, maar de originele architectuur is grotendeels intact gebleven.
